Ministry of education of azerbaijan republic sumgayit state university

ƏTRAF MÜHİTİN ÇİRKLƏNMƏSİNDƏN YARANAN EKOLOJİ-İQTİSADİ ZİYANIN 
QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ YOLLARI 
 
Adilov L.K. 
Sumqayıt Dövlət Universiteti 

E-mail:
 
 adilovlaçı[e-mail] 
Antropogen fəaliyyət nəticəsində ətraf mühitin çirklənməsi və tükənməsi şərti olaraq üç sahəyə ziyan 
vurur: ekoloji sistemlərin vəziyyətinə, təsərrüfat obyektlərinə və insanın sağlamlığına. Buna əsasən üç növ: 
ətraf mühit, iqtisadi və sosial zərəri fərqləndirirlər. 
Ekoloji zərər
təbii sistemlərdə baş verən pozuntular ilə xarakterizə olunur. Onlar üçün əlverişsiz 
nəticələr optimal vəziyyətdən kiçik sapmalarla belə baş verə bilər və kritik bir səviyyəyə çatdıqda 
ekosistemlərdə geri dönməz dəyişikliklər baş verir. 
İqtisadi ziyan
adətən antropogen fəaliyyət nəticəsində ekoloji vəziyyətin pisləşməsi ilə əlaqədar 
təsərrüfatların pul şəklində ifadə olunan faktiki və ya mümkün zərərləri kimi başa düşülür. 
Sosial ziyan
, ilk növbədə çirklənmiş hava, ekoloji cəhətdən əlverişsiz qida məhsulları, keyfiyyətsiz 
içməli su, səs-küy və s.-nin insanların sağlamlığına vurduğu ziyandır.Bütün bunlar insanların xəstələnmə 
səviyyəsinin artmasına, ömür müddətinin azalmasına, əhalinin iş və istirahət şəraitinin və ümumiyyətlə həyat 
fəaliyyətinin pisləşməsinə gətirib çıxarır. 
Ətraf mühitə zərər təbii sistemlərdə baş verən pozuntular ilə xarakterizə olunur. Onlar üçün əlverişsiz 
nəticələr optimal vəziyyətdən kiçik sapmaları ilə də baş verə bilər və kritik bir səviyyəyə çatdıqda 
ekosistemlərdə geri dönməz dəyişikliklər baş verir. 
Ekoloji-iqtisadi ziyan bir-biri ilə əlaqəli və zərərin hesablanması zamanı eyni vaxtda nəzərə alınan üç 
qrup amilin təsiri müəyyən olunur: təsir, vəziyyət və qavrayış amilləri. Ümumi dəymiş zərərin 
qiymətləndirilməsi üçün mövcud metodologiya ətraf mühitin mühafizəsi tədbirlərinin həyata keçirilməsi, 
beynəlxalq normalara əsaslanan ətraf mühit proqramları kompleksində milli ekoloji nəzarəti həyata 
keçirmək, ətraf mühitin ekspertizası və lisenziyalaşdırma üçün qanunvericilik bazası çərçivəsində zərərin 
vahid qiymətləndirilməsi üçün zəruridir.

---