Ministry of education of azerbaijan republic sumgayit state university

GƏDƏBƏY YATAĞININ FİLİZ CİSİMLƏRİNİN MORFOLOGİYASI VƏ QURULUŞU 
 
Talıbov M.İ. 
Azərbaycan Dövlət Neft və Sənayə Universiteti 
E-mail:
 
[e-mail] 
Yataq Kiçik Qafqazın Lök-Qarabağ struktur-formalaşiya zonasının Şəmkir qalxmasının ox yerləşir. 
Yatağın geoloji quruluşuna Aşağı və Yuxarı bayos, bat və kellovey vulkanogen süxurları ilə təmsil olunan 
Orta və Üst yura çöküntüləri daxildir. Aşağı Bayos vulkanikləri bazaltlar, andezitbazaltlar və yuxarı bayos - 
riolitlər ilə təmsil olunur. Bat mərhələsinin süxurları bazaltlardan, qismən andezitlərdən, onların tuflarından 
və həmçinin tufobrekçiyalarından ibarətdir. 
Karbonat suxurları çox məhdud inkişafdadır və Gədəbəy intruziyasına təmas zonasında intensiv 
şəkildə metamorflaşma prosesi baş verir və nəticədə karbonatlı süxurlar skarnlarına çevrilir. 

---

Magistrantların XXI Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2021-ci il 
450 
Vulkanizmin təsiri nəticəsində formalaşmış erkən - bazalt - andezit - dasit - riolit formasiyasını özündə 
birləşdirən vahid bir vulkano-plutonegen birləşməsi vulkanik və intruziv suxurların, erkən qabbro-dioritlər 
mərhələsinin plagiogranit - porfir formasiyasının tamamlanmasıdır Əsas filiz yataqları, əksər hallarda ikinci 
dərəcəli kvarsitlərə çevrilən yuxarı Bayos riodasitləridir. 
Ştoklar müasir səthdən fərqli dərinliklərdə yerləşir və tez-tez bir-birindən ayrılmış filiz damarları ilə 
bir-birinə bağlıdırlar. Filizin morfologiyası əsasən ştoklar şəklindədir. Ştoklardan əlavə müxtəlif ölçülü filiz 
damarları, yuvacıqlar və linzayabənzər formaya malikdir. Ştoklar yer səthində müxtəlif dərinliklərdə 
yerləşirlər və bir-biri ilə filiz damarçıqları ilə birləşirlər. Yataqda kiçik ştoklar adətən izometrik formada 
olur. Böyük ölçülü ştoklar (Karl, Fedorov, Verner) yatağın şimalı qərb istiqamətində uzanırlar. Kiçik ölçülü 
ştoku (Arnold) uzanma istiqaməti bir neçe 10 m-də izlənilir. Verner ştok 70 m ə qədər enliliyi isə 3-40 
metrdir. Karl-ştok və Fyodorov-ştok enlilikləri 100 m olmaqla 200-250 m izlənilir. Qeyd edilən ştoklar 
massiv-damar-möhtəvi filizlərdə, bəzən isə massiv filizlərdən ibarətdir və tərkibcə pirit, pirit-xalkopirit və 
pirit-xalkopirit-sfalerit filizlərində təşkil olunmuşdur. Ştoklardan əlavə olaraq yatağın şimal hissəsində üç, 
cənubunda isə iki yuva vardır. Yuvaların uzunluğu 10-230 m arasındadır, və düşmə boyunca onlar 100-150 
m-də izlənilə bilər. Rayonun yataqlarında linzavari formada olan dörd filiz cisimləri tapılmışdır. Onların 
ölçüləri dəyişkəndir, uzunluqları 20-100 m arasında dəyişir, enlilikləri isə 26 m-ə çatır. Yataqda massiv, 
damar-səpinti, səpinti filizləri seçilirlər, onlar metasomatik süxurların inkişaf orealı ilə sıx əlaqəlidirlər.
Mis-pirit tərkibli massiv filizlər ştokların əsas hissəsini təşkil edir və əsasən kovellit, xalkopirit, pirit 
və sfaleritdən ibarətdir. Bundan əlavə, pirit-kolçedan filizləri filiz ştoklarının alt hissəsini, mis isə yuxarı 
hissələrini təşkil edirdi. 4-6,0 m və daha çox qalınlığı olan və zonalar şəklində olan damar-səpinti filizləri 
massiv filizlərdən tərkibinə görə fərqlənirdi. Bunların arasında pirit, pirit-xalkopirit, pirit-xalkopirit-sfalerit 
filizləri fərqlənirlər. Damarların qalınlığı bir neçə mm-dən 5-76 sm-ə qədərdir.
Səpinti filizləri tərkibi, quruluşu və yerləşmə şərtlərinə görə fərqlənən iki zona əmələ gətirdi: 
- Massiv yataqların üst zonasına uyğun olan yuxarı zona, intensiv silislənmiş və seritləşmiş süxurların 
orealında xalkopirit, sfalerit, qalenit və piritin yayılmış seqmentlərindən ibarətdir. 
- Kütləvi yataqlarının yan sahələrini əhatə edən aşağı zona, monokvarsitlərdə səpintilərdən, genişlənmə 
halında isə yerlərdə massiv kükürd-pirit filizlərindən ibarətdir.