Мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон
Yüklə 1,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Abdulla Avloniy
(1878 – 1934) alohida ajralib turadi. U boshqa jadidlar kabi yangi tipdagi maktablar ochish, gazetalar nashr qilish va matbuot orqali xalqni uyqudan uyg‘otish, yangi tipdagi maktablar uchun yangi darsliklar yozish, teatrni rivojlantirish, sahna asarlari orqali xalq o‘rtasida turmush illatlarini fosh etish harakatida bo‘ldi. Abdulla Avloniy 1904 yili Toshkentning Mirobod mahallasida yangi maktab ochdi. Bu maktabda savod o‘rganishning yangi texnologiyasi joriy qilindi. Eski usulda savod chiqarish uchun bir necha yillab vaqt ketsa, yangi maktabda bolalar olti-yetti oyda savodli bo‘la boshladi. Maktabda dunyoviy ta’lim berishga katta e’tibor berildi. Abdulla Avloniy o‘zi ochgan maktabda dars berish bilan bir vaqtda yangi darsliklar ham yozdi. Ular ichida «Birinchi muallim», «Ikkinchi muallim», «Turkiy guliston yoxud axloq» kitoblari alohida o‘rin egallaydi. Muallif har qanday millatning muhim belgilaridan biri til birligi belgisi ekanini, shuning uchun ham tilga e’tibor – millatga bo‘lgan e’tibor, aksincha, tilni yo‘qotmoq millatni yo‘qotmoq ekanini ta’kidlaydi. O‘zbek tilining arabiy, forsiy unsurlar bilan to‘lib- toshib ketgani, shuning uchun bu tilni o‘z ichki imkoniyatlari asosida rivojlantirish, xalq tiliga yaqinlashtirish zarurligi ko‘rsatiladi. «Yaxshi qo‘shningdan olguncha yomon uyingni qidir demishlar, – deb yozadi bu haqda Abdulla Avloniy. – Bobolarimizga yetushg‘on va yarag‘on muqaddas til va adabiyot bizga ham kamlik qilmas. O‘z uyimizni qidirsak va axtarsak, yo‘qolganlarini ham toparmiz». Muallif kishilarning aloqa vositasi bo‘lgan tilga qanchalik e’tibor lozim bo‘lsa, bu tildan foydalanayotgan shaxslar tiliga (nutqiga) ham shunchalik e’tibor kerakligini ta’kidlaydi. «Chunki so‘z insonning daraja va kamolini, ilm-fazlini o‘lchab ko‘rsatadurg‘on tarozusidir. Aql sohiblari kishining dilidagi fikr va niyatini, ilm va quvvatini, qadr va qiymatini so‘zlagan so‘zidan bilurlar». Shuning uchun Abdulla Avloniy yoshlarni so‘zdan o‘rinli foydalanishga, so‘z qadriga yetishga da’vat etadi. Shunlay qilib, Abdulla Avloniy o‘zbek milliy pedagogikasi shakllanishida, maktab-maorif faoliyatini isloh etishda, yangi darsliklar yaratishda katta xizmat qilgan holda, millatning muhim bir belgisi bo‘lgan til rivojiga ham o‘z ulushini qo‘shdi. |