Moderniteden postmoderniteye uzanan bir köPRÜ: zygmunt bauman
Yüklə 2,44 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2.7.1. Bir Öncü: Nietzsche 19. yüzyılın felsefe bağlamında Alman ekolunun egemenliğinde geçtiğini kabul edebiliriz. Kant’tan(son yılları itibarîyle) itibaren Hegel, Schopenhauer, Fihte, Schelling, Marx ve nihayetinde Nietzsche herhangi bir felsefe tarihinde karşımıza çıkan aynı yüzyılın filozoflarıdır. Konumuz açısından öne çıkan filozof olan Nietzsche (1844– 1900), postmodernizmin tarihsel öncüleri arasında ilk sıralarda gösterilmektedir. Nietzsche’nin makûs talihinde, onun postmodernizmden önce faşizme kaynaklık ettiğine dair iddialar da olmuştur. 164 Şaylan, s.131-132. 77 Nietzsche, nevi şahsına münhasır bir filozof olarak, ilk önce Batı geleneğinin geldiği noktada değersizleştiğini söylemiştir. Buna kaynaklık eden en önemli tezi ‘tanrı öldü’ sözüdür ki; Nietzsche, bütün felsefe geleneğini düalist (bu dünya ve aşkın dünya/ruh ve beden gibi) bir evde geçiren Batı felsefesinin tanrının ölümünden dolayı metafiziksel olarak bittiğini ileri sürmüştür. Buna göre, ahlâk yani değerler nihilist bir hale gelmiştir. Nihilizmden kurtulmak ya da bunun üstesinden gelecek olan da ‘üst- insan’dır. Nietzsche’nin geleceğini düşündüğü üst-insan görüşünün, faşizme ideal bir tip olarak kaynaklık ettiğini savunabiliriz. Aslında faşist propagandacılar, kendilerine tarihsel bir dayanak arayışında üst-insanı seçmişlerdir. Nietzsche’nin, bu insanı toplumsal olarak oluşturulacak bir kişi olmasından ziyade, bireysel ve bağımsız bir kimlikte var olacaktır. Bu bağlamda, filozofun faşizmin tarihine eklenmesi sadece bir talihsizliktir. Bununla beraber bir de kız kardeşinin onun eserlerini değişikliğe uğrattığı iddiası da vardır. 165 Nitekim; “ilerleme nosyonunu modern bir ide olarak gören Nietzsche, insanlığın hiçbir şekilde daha iyiye, daha güçlüye doğru bir gelişme içinde olmadığını, tam aksine bunun sadece modern bir yanılsama olduğunu düşünür.” 166 Gelinen nokta değer yitiminin yarattığı nihilizmdir sadece. Bizatihi üst-insan da bu nihilist havayı dağıtacak bir müjdeleyici, öncü olarak beklenir. Nietzsche’nin postmodernizme öncü olmasının nedeni ise modern insanın değer bunalımında olduğuna dair söylemidir. Batılı modern insan tanrıya sırtını dönerek değer alanından çıkmıştır. Akıl ve bilime yaslanan modern insan, tek bir bakış açısıyla gerçekliği yakalayamayacaktır. Bu anlamda Nietzsche’nin “olgular yoktur, yalnızca yorumlar vardır” 167 sözü postmodern dönemin anlam çokluğuna ışık tutar. Postmodern dönemde, bireysel perspektife yaslanarak çoklu okumada bulunanlar, modern dönemin değer alanındaki monist ya da homojen tutumun yanlışlığını gösterme çabası içindeyken, Nietzsche’nin anti-temelci ve putkırıcı düşüncesini referans aldıklarını belirtmek gerekir. Bu bağlamda modernite, geleneksel veya dinsel değerleri arkasında bırakırken, kendisi için yeni mitler yaratmış olduğunu ve postmodernizmin de 165 Bir Yahudi aleyhtarı ve daha sonradan da Nazi olan kız kardeşi Elisabeth, kardeşinin ölümünün ardından el yazmalarının editörlüğünü yapıp yayımladı ve bu esnada kardeşinin eserleri üzerinde biraz oynayarak Nietzsche’nin Yahudi aleyhtarlığı ve ilkel Nazizm’i söylencesini ortalığa yaydı. Bkz. N. Gilje, & G. Skirbekk, Antik Yunan’dan Modern Döneme Felsefe Tarihi , (3. Baskı), (Çev.: E.Akbaş-Ş.Mutlu), Kesit Yayınları, İstanbul 2006, s.449; M. Hanifi Macit, Faşizm ve Nazizm , (2. Baskı), Savaş Yayınları, Ankara 2006, s.92. 166 Kasım Küçükalp, Nietzsche ve Postmodernizm , Kibele Yayınları, İstanbul 2010, s.146. 167 Nietzsche’den akt. Magee, s.172. 78 Nietzsche’nin çekiciyle modern mitlere saldırdığını düşünebiliriz. 168 Filozofun düşüncelerinin yanında, bu düşünceleri dile getirme veya kaleme alma şekli de postmodernistler için önemli görülmektedir. Onun aforizmaya dayalı felsefî yazma şekli, klâsik felsefe yazılarına aykırı bir yazma tekniğidir. Nietzsche metinlerinin parça parça ilerlemesi, rasyonalitenin düzen veya plân dâhilinde düşünceleri açıklama mantığına ters gelen bir yöntemdir. Çünkü; felsefe akılsal olarak daha bütünlüklü bir alandır. Oysa, Nietzsche’nin çılgınlığının bir ürünü olan veciz sözler, büyük felsefe metinlerinden daha vurucu olabilmiştir. Onun yazma tekniği, postmodern düşüncenin ‘parça’lıkları anlatmada en iyi yöntemlerden biridir. Sonuç olarak; Nietzsche’nin kendisine kadar gelen noktada Batı felsefesini ve yaşamını eleştiriye tutarak, değer ve bilgi gelişiminin yanlış yoldan devam ettiğini ve bu bağlamıyla geleceğin insanlar için parlak olmadığı, hatta yıkıcı olacağına dair düşünceleri -bu iddianın yirminci yüzyılın ilk yarısında hemen doğrulanması- onu kâhin kılmıştır. Bunun için de Nietzsche, postmodern düşünce savunucuları tarafından, modern topluma dair itirazlarının yaslandı(rıldı)ğı kutsal kişi olarak ilân edilmiştir. Yüklə 2,44 Mb. Dostları ilə paylaş:
|