Moderniteden postmoderniteye uzanan bir köPRÜ: zygmunt bauman
Yüklə 2,44 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 2.8.2. Geç Kapitalizm
Postmodernizmin toplumsal anlamda bir kırılmanın yaşandığı döneme denk geldiğini kabul eden Fredric Jameson, Marksist referansları dikkate alarak onun, yeni bir tür kültürel egemenlik biçimi ve aynı zamanda kapitalizmin yeni sosyo-ekonomik çerçevesini oluşturan geç kapitalizmin kültürel mantığı şeklinde belirler. Jameson’un düşüncesi Ernest Mandel’in Marx’ı güncelleştirdiği ‘Geç Kapitalizm’ adlı çalışmasına dayanır. Bu haliyle postmoderniteye bir gerçeklik kazandırdığını ileri sürebileceğimiz Jameson, yeni bir teorik perspektifle dönemin krokisini çıkarmaya çalışır. 246 Öncelikle Jameson’un moderniteye bakışına göz atarsak, ona göre modernite, çoğunlukla teknolojik ve dolayısıyla ilerlemeci bir görünümde olup toplum açısından kökensel olarak Aydınlanma ve Fransız Devrimine yaslanırken, modern birey bazında bakıldığında Descartes’in öznesine dayanabileceğimizi söyler. 247 Jameson, bu bağlamda modern ve onun türevi kavramların içeriklerini bir sorudaki cevabında gösterir: “Neden modernitenin basitçe yeni bir tarihsel durum, modernizasyonun, onun aracılığı ile bu tarihsel duruma ulaştığımız süreç ve modernizmin de, aynı şekilde, bu durum ve bu 244 G. Ritzer, & J. Stepnisky, Çağdaş Sosyoloji Kuramları ve Klasik Kökenleri , (Çev.: I. Ertuna Howison), De Ki Yayınları, Ankara 2013, s.193 245 Sim, Postmodern Düşüncenin Eleştirel Sözlüğü , s.220. 246 Douglas Kellner, Toplumsal Teori Olarak Postmodernizm: Bazı Meydan Okumlar ve Sorunlar , (3.baskı), Küçük, Mehmet(Der.), “Modernite Versus Postmodernite”, Vadi Yayınları, Ankara, 2000, ss 367–404; Sim, Postmodern Düşüncenin Eleştirel, s.300. 247 Fredric Jameson, Biricik Modernite-Şimdinin Ontolojisi Üzerine İnceleme , (Çev.: Sami Oğuz), Epos Yayınları, Ankara 2004, ss.13–44 104 sürece olumsuz ve olumlu olabileceği gibi, estetik ve felsefî-ideolojik de olabilecek bir tepki olduğunu (varsaymayalım?)”, söylemek gerek. 248 Jameson’un düşüncesine baktığımızda en temel kavram olarak kapitalizm karşımıza çıkar. Kapitalizm hem modern süreçte hem de postmodern süreçte varlığını sürdürmesi bakımından ve iki dönem arasındaki kırılmayı anlamak açısından önemlidir. Jameson’a göre kapitalizm, kendi içinde evrilerek geç kapitalizme varmıştır. Ona göre, “kapitalizmde, her biri kendinden bir öncekinin diyalektik bir gelişimini oluşturan üç temel an olmuştur. Bunlar, piyasa kapitalizmi, tekelci dönem ya da emperyalist safha ve yanlış bir terimle “post-endüstriyel” olarak anılan, ancak daha doğru bir biçimde çokuluslu kapitalizm olarak adlandırılması gereken içinde yaşadığımız dönemdir.” 249 Her evreye eşlik eden ya da her evrede ön plâna çıkan teknolojik ve kültürel formlar vardır. Bu anlamda teknolojik göstergeler olarak ”buhar (piyasa), elektrik ve otomobil (tekelci), bilgisayar ve nükleer güç (çokuluslu)…” gösterilirken, kültürel açıdan bakıldığında “piyasa kapitalizmine Realizm, emperyalizme Modernizm karşılık gelir.” Son evre olan üçüncü evreye karşılık gelen ise postmodern dönem ya da diğer bir deyişle geç kapitalist dönem (çokuluslu kapitalizm), tüketim odaklıdır. 250 Kapitalizmin üçüncü ve son evresinde ortaya çıkan postmodernizmin yeni bir ideoloji olduğunu belirten Jameson’a göre, postmodernizm toplumsal ve ekonomik yaşamda değişimin gerçekleştiği bir süreç olarak değerlendirildiğinde kapitalizmdeki yapısal ve kültürel mantık da anlaşılabilir. Hâlihazırda postmodernite açısından kültür, “kendi içinde bir ürün olmuştur; Pazar, kendi kendisinin ikamesini gerçekleştirmekte ve gerçek anlamda, kapsamına aldığı nesnelerin herhangi bir kadar metalaşmaktadır.” Postmodern içinde kültürün metalaşması, postmodernitenin temel özelliklerinden olan pastiş, parodi, öykünme aracılığıyla sağlanmaktadır “ya da daha iyi bir ifadeyle, diğer biçemlerin taklidi ve özellikle öteki biçemlerin aşırı kullanımları ( aşırma, mannerisms) ve biçemsel seğirme (twitches) ile ilişkilidir.” 251 Geç kapitalist dönemin küresel dünyasının çokuluslu şirketlerin egemenliğinde, sınıf kavramı rafa kalkmış bir durumda bulunurken sömürü daha da derinleşerek 248 Jameson, Biricik Modernite-Şimdinin Ontolojisi Üzerine İnceleme , s.95 249 Fredric Jameson, Postmodernizm- Ya Da Geç Kapitalizmin Kültürel Mantığı , (Çev. N.Plümer- A.Gölcü), Nirengi Kitap, Ankara 2011, s.76 250 Fredric, Postmodernizm- Ya Da Geç Kapitalizmin Kültürel Mantığı , s. 199. 251 Jameson Fredric, Kültürel Dönemeç , (Çev.: Kemal İnal), Dost Kitabevi, Ankara 2005, s.15–16. 105 kendini dönüştürmüştür. Artık geç kapitalist evrede toplum(ve birey) tüketici bir boyutta olup çoğulcu ya da bölük pörçük bir halde, piyasa kültürünün medya ve diğer yönlendiriciler sayesinde sadece tüketim eylemlerinde, yani şeyleştiklerinde, vardırlar. 252 Sonuçta Jameson’ın postmodern dönem kavramlaştırmasını kabul eden bir düşünür olmasına karşın, Marksizmin kapitalizm eleştirisine yeni bir katkı/teori geliştirmek amacındadır. Bu bağlamda, postmodernist tezleri savunan bir düşünür olmayan Jameson, postmodernizmi kapitalizmin kültür mantığı ile eşleştirdiğinden, postmodern süreçte ‘soncu’ anlayışa karşı hala modernist-sınıf temelli/Marksist- bir eleştiri getirdiğini ileri sürebiliriz. Yüklə 2,44 Mb. Dostları ilə paylaş:
|