Morfеmika-morfologiya

Kabi, singari yanglig„
ko„makchilari bir narsani boshqa narsaga o„xshatish, chog„ishtirish 
ma‟nosini anglatadi. Masalan, 
Ukam men kabi bechora… g‘am chekib yotgandir
(Oyb.).
Kabi, singari 
ko„makchilari bilan 
-dek, -day 
qo„shimchalarining ma‟nodoshlik xususiyati tilshunoslarimiz tomonidan
qayd etilgan. Formal tilshunoslikda bu affikslar ravish yasovchi qo„shimchalar sifatida berilgan. 
-dek, -
day
affikslari orqali yasalgan ravishlar harakat va holatning yasash asosida ifodalangan narsa yoki belgi-
xususiyat bilan o„xshashligini, qiyoslashni bildiradi:
tog‘-dek, ot-dek, lochin-day, qadimgi-day, 
ilgarigi-dek, avvalgi-dek, burungi-day, gul-day
kabi. 
 Qalandarovertasiga kundagiday saharda idoraga 
chiqdi
(A.Qah.). 
U go‘yo tug‘ilib o‘sgan qishlog‘ini ko‘rmoqchiday boshini ko‘tarib hayajon va 

---

90 
sog‘inch bilan uzoqlarga tikildi
(Oyb.) Bu o„rinda ham til hodisalarini izohlashda zo„rma-zo„rakilik 
yuzaga kelgan. Natijada nutqimizda tez-tez ishlatiladigan ushbu qo„shimchalar noto„g„ri talqin etilgan. 
Buni quyidagi oddiy qiyosda ko„rish mumkin:
 
-dek, -day ( qo‘shimchasimon
ko‘makchi) 
kabi (singari, yangli g‘) 
(sof ko‘makchi) 
1.
Oy
dek
go‘zal qiz
.
2.
Tog‘
dek
yuksak
. 
3.
Lochin
day 
dadil
.
4.
Ilgarigi
dek
qadrdon bo‘lib ketishgan. 
5.
Gul
day
 
ochilib 
menga 
bir 
bor
qaramaysiz
.
Oy