Mövzu 1: İnformatika fənni, predmeti və onun tərkib hissəLƏRI
Yüklə 2,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
65 SETFILLSTYLE(4,11); (*strixlama uslubunun verilmasi*) BAR (260,260,300,310); (*duzbucaqli oblastin strixlanmasi*) READLN (S); IF ORD(S)<>13 THEN GOTO M1; SETFILLSTYLE(4,10); CLEARDEVICE; BAR3D(280,300,320,380,40,TOPON); (*paralelepipedin cakilmasi*) READLN (S); IF ORD(S)<>13 THEN GOTO M1; CLEARDEVICE; SETFILLSTYLE(4,14); SECTOR (200,280,0,135,40,60); (*ellips sektorunun cakilib strixlanmasi*) READLN (S); IF ORD(S)<>13 THEN GOTO M1; CLEARDEVICE; SETFILLSTYLE(3,3); (*strixlamanin uslubunun verilmasi*) PIESLICE (150,200,270,359,80); (*daira sektorunun cakilmasi va strixlanmasi*) READLN (S); IF ORD(S)<>13 THEN GOTO M1; CLEARDEVICE; SETFILLSTYLE (4,5); (*strix uslubunun dayisdirilmasi*) PIESLICE (150,200,0,269,80); (*daira sektorunun cakilarak strixlanmasi*) IF READKEY=#0 THEN A:=ORD(READKEY); (*qrafik rejimin fiqurlarinin gostirilmasinin sonu*) M1:CLOSEGRAPH; (*qrafik rejimin baglanmasi*) END. Paskal dilində tərtib edilmiş proqramın yerinə yetirilməsi və idarəetmə ilə əlaqəli redaktorun əsa əmrləri aşağıdakılardır. -Proqram mətnini fayl şəklində yadda saxlanılması üçün FİLE menyusunun SAVE AS (ilk dəfə) və ya SAVE əmrlərindən istifadə edilir. Proqramın yaddaşdan çağırılması üçün FİLE menyusunun OPEN əmrindən, yeni faylın yaradılması üçün həmin menyunun NEW əmrindən istifadə edilir. Redaktordan çıxış üçün FİLE menyusunun EXİT əmri verilməlidir; - Proqram daxilində düzəlişlərin aparılması üçün EDİT menyusunun əmrləri istifadə edilir: proqram hissəsinin surətinin yaradılması –COPY, bloka alınmış hissənin silinməsi CLEAR, bloka alınmış hissənin ekrandan kəsilərək götürülməsi-CUT (bu halda həmin hissə buferə (müvəqqəti yaddaşa yazılır) ), buferdəki məlumatın proqrama əlavəsi-PASTE və s; - Proqram tərtib edildikdən sonra COMPİLE menyusunun eyni adlı əmri ilə kompilyasiya edilir. Bu isə həm proqramın maşın kodlarına çevrilməsini, həm də proqramda olan səhvlərin (sintaksis, sematik, məntiqi və tələbata digər uyğunsuzluqlar) tapılmasına şərait yaradır; -Proqramın yerinə yetirilməsi üçün RUN menyusunun eyni adlı əmrindən istifadə edilir; - Proqram nəticələrinin nəzərdən keçirilməsi məqsədilə DEBUG menyusunun OUTPUT (proqram mətni ekranda qalmaqla nəticələrə baxış) və USER SCREEN (nəticələrə tam ekranda baxış) əmrlərindən istifadə edilir. Qeyd edək ki, burada digər əməliyyatların da yerinə yetirilməsi üçün əmrlər mövcuddur.
MÖVZU 13. VERILƏNLƏR BAZASINI IDARƏETMƏ SISTEMLƏRI. MS ACCESS VERILƏNLƏR BAZASINI IDARƏETMƏ SISTEMININ ELEMENTLƏRI Verilənlər bazası eyni yerda saxlanılan, bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə və müxtəlif istifadəcilər tərəfindən müxtəlif məqsədlər ücün ictifadə olunan məlumatlar yığımıdır. Verilənlər bazasında toplanı- lan verilənlər adətən müəyyən predmet sahəsinə aid olur. Verilənlər bazasının təşkilində aşağıdakılara riayət olunmalıdır:
66 - verilənləri axtarıb tapmaq, onları dəyişdirmək və yeniləşdirmək ücün ümumi idarəetmə üsullarından və vasitələrindən istifadə olunmalıdır; - sonrakı mərhələrlərdə verilənlər bazasının tətbiq sahəsinin genişləndirilməsi ücün verilənlər struk-turlaşdırılmalıdır. Verilənlər bazası verilənlərin müxtəlif təsvirinə uyğun müxtəlif funksiyalara malik ola bilər. verilənlər bazasınun müxtəlif vəzifələri müxtəlif istifadəçilər tərəfindən istifadə olunması ilə müəyyən olunur.
Bütün verilənləri özundə əks etdirən vahid verilənlər bazasını yaratmaq çox mürəkkəbdir və iqtisadi baxımdan özünü doğrultmur. Ona də təcübədə verilənlər bazası əsasən məhdud çərçivədə müəyyən bir sahə üçün layihələndirilir. Bir qayda olaraq müasir kompüterlərdə bir neçə müxtəlif verilənlər bazası yaradılır. Lazım gəldikdə isə eyni tətbiq sahəsi üçün yaradılan müxtəlif verilənlər bir-biri ilə əlaqələndirilib, inteqrasiya edilmiş verilənlər bazası olur. Belə sistemlərə verilənlər bazasını idarəetmə sistemi deyilir. Verilənlər bazasınin təşkili üçün müxtəlif üsul və vasitələrdən istifadə olunur. Müəyyən sistemin layihələndirilməsində bu üsul və vasitələrin seçilməsi verilənlər bazasına qoyulan başlıca tələblərin ödənilməsinə əsaslanmalıdır. Bu taləblərə verilənlər bazasının xarakteristikaları deyilir və onlara aşağıdakılar aid edilir: - verilənlərın daxili strukturunun saxlanılması; - verilənlərin təkrarlanmasının minimuma endirilməsi; - verilənlərdə uyğunsuzluğun aradan qaldırılması; - verilənlərin çoxməqsədli və birgə istifadə edilməsi; - verilənlərin birgə idarə edilməsi; - verilənlərın məhsuldarlığı; - verilənlərın tamlıgı və s. Verilənlər bazasının idarəetmə siştemi elə qurulmahdır ki, verilənlərdən məhsuldar istifadə edilsin. Verilənlərın məntiqi təşkili proqram vasitələrinin köməyi ilə müxtəlif məlumat modellərini müəyyən edir. Verilənlər modeli bir - birilə qarşılıqlı əlaqədə olan verilənlərin strukturları və bu strukturlar üzərində aparılan əməliyyatların məcmusundan ibarətdir. Modelin növü və onda istifadə edilən verilənlərın quruluş tipi verilənlərın təşkili və işlənməsi konsepsiyasını əks etdirir. Qeyd etmək lazımdır ki, eyni bir informasiyanın yerləşdirilməsi üçün verilənlərin müxtəlif modellərindən istifadə edilir. Onların seçilməsi mövcud texniki və proqram təminatından asılı olub, həll edilən məsələlərin mürəkkəblik dərəcəsi və emal edilən informasiyanın həcmi ilə müəyyən edilir. Kompüterdə verilənlərın saxlanması və idarə edilməsi modelləri arasında daha mürəkkəb modellər şəbəkə və iyerarxiya modelləridir. Verilənlərın şəbəkə və iyerarxik modeli verilənlər bazasımn idarəetmə sistemində verilənlər bazasının məntiqi təşkilinin müvafiq üsulu olmaqla, bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə olan obyektiərin məcmusundan ibarətdir. İki obyekt arasındakı əlaqə onların asılılığını və ya tabeçiliyini əks etdirir. Bu modellərin obyekti verilənlər bazasını idarəetmə sistemində qəbul edilən verilənlərın quraluşunun əsas növü hesab edilir. İyerarxik modellərdə bir qayda olaraq hər bir obyekt özündən yuxarı səviyyəli yalnız bir obyektə tabe olur. Şəbəkə modellərində isə ixtiyari bir obyekt bir neçə obyektə tabe ola bilər. Bu modellər arasındakı fərq onların sxemlərindən də aydın görünür (Şəkil 1). İyerarxiya modellərində müraciət bir qayda olaraq, obyektə edilcək mürəçiət digər obyektə tabeçiliyi olmayan ən yuksək səviyyəli obyekdən təyata keçirilir. Şəbəkə modellərində obyektiərin quruluşu çox zaman xətti, bəzi hallarda isə iyerarxik olur. Nisbətən aşağı səviyyəli verilənlərın quruluşu özünəməxsus xüsusiyyətlərə və adlara malik olur.
Yüklə 2,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|