52
5.
CD və ya DVD yazıcı proqramları.
3.2.
Əməliyyatlar Sistemi
Əməliyyatlar sistemi
(ƏS) – kompüterin işləməsi üçün zəruri sistem
proqramlar paketi olub, kompüterin ayrı-ayrı qurğularının, proqramlarının iş
prinsipini və istifadəçi ilə qarşılıqlı əlaqəsini təmin edir.
Qeyd edək ki, ilk
kompüterlər əməliyyatlar sisteminə malik olmamışlar. Onlar yalnız hesablama
üçün nəzərdə tutularaq, kompüter işə düşərkən avtomatik daimi yaddaş
qurğusundan (
BIOS
) yüklənən sadə
Basic
translyatoruna malik olmuşlar.
ƏS sistem və xidməti proqram vasitələrinin kompleksindən ibarətdir.
Bir tərəfdən ƏS BIOS (Basic Input Output System) -a
daxil olan baza proqram
təminatına əsaslanır. Digər tərəfdən isə proqram təminatının daha yüksək
səviyyələri olan tətbiqi və bir çox xidməti proqram əlavələri üçün dayaq rolunu
oynayır. ƏS-nin proqram əlavələri dedikdə bu sistemin idarəsi ilə işləyən
proqramlar nəzərdə tutulur. Bütün ƏS-lərinin əsas funksiyası vasitəçiliyin
həyata keçirilməsidir. Bu funksiya aşağıdakı interfeyslərin
təmin edilməsində
əks olunur:
−
kompüterin proqram-
aparat vasitələri ilə istifadəçi arasında olan
interfeys (
istifadəçi interfeysi
);
−
proqram ilə aparat arasındakı interfeys (
aparat-proqram interfeysi
);
−
müxtəlif növ proqram təminatları arasında olan interfeys (
proqram
interfeysi
).
ƏS həmçinin aşağıdakı vasitələrə malikdir:
−
fayl sisteminin idarə olunması;
−
prosesl
ər arasında operativ yaddaşın paylanmasının idarə edilməsi;
−
proqramların yüklənməsi və onların işinin idarə edilməsi;
−
qurğuların və proqramların işinin etibarlılığının və dayanıqlığının
təmin edilməsi.
ƏS-ləri artıq 2-ci nəsil EHM-lərin yaradılması ilə onların tərkib hissəsi
oldu. IBM PC tipli kompüterlər üçün Microsoft şirkəti 1981-ci ildə MS DOS
sistemini yaratdı. Hal-hazırda bu ƏS-nin 1994-cü ildə hazırlanmış MS DOS
6.22 versiyasından istifadə olunur. Bu sistem ən etibarlı və sadə sistemdir.
Laki
n bu sistemlə kompüteri idarə etmək çətinliklər yaratdığından onların
aradan qaldırılması üçün proqram örtüklərindən istifadə olunurdu. MS DOS ƏS
üçün proqram örtüklərindən bir neçə tip hazırlanmışdı.
Onlardan ən geniş
yayılanları Norton Commander, Norton Navigator, XTree, Norton Desktop,
MS DOS
Shell
və başqalarıdır. Sonrakı illərdə fərdi kompüterlər üçün MS
DOS əsasında Windows 3.1 sistemi yaradıldı. Bu ƏS üzərində iş aparılaraq
onun daha mükəmməl variantları Windows 95, Windows 98, Windows 2000,
53
Windows NT, Windows XP, Windows Vista,
Dostları ilə paylaş: