4. Yumşaq və sərt öz-özünə oyanma rejimləri.
Əks rabitə əmsalının dəyişməsinin avtogeneratorda gedən proseslərə tə’sirini şək.3.1-ə əsasən aydınlaşdıraq. Rabitə zəiflədikdə 2 xəttinin meylliyi artır və əks rabitə əmsalının (2.9) bərabərsizliyini (1.3) bərabərliyinə çevirən, böhran qiymətində rəqslərin yaranması mümkün olmur. Böhran əks rabitəyə uyğun gələn rabitə xətti OV vəziyyətini alır.
Əgər, rəqsi xarakteristikası şək.3.1-də göstərilən, induktiv əks rabitəli avtogeneratorda səlis artırılarsa müəyyən böhran qiymətindən başlayaraq stasionar rəqsin amplitudası, şək.4.1-də göstərildiyi kimi, səlis artacaq. Belə öz-özünə oyanma rejimi yumşaq adlanır. Yuxarıda deyilənlərdən görünür ki, yumşaq rejimin alınması üçün rəqsi xarakteristika sıfırdan çıxmalı və kiçik amplitudalarda kifayət qədər böyük meylə malik olmalıdır. Bütün bu tələblər avtomatik sürüşmədən istifadə olunduqda tə’min olunurlar.
Məcburi (xarici) sürüşmədən istifadə olunduqda rəqsi xarakteristika şək.4.2-də olan görünüşü alır. Bu halda rəqsin oyanması üçün güclü əks rabitə tələb olunur (OA xətti, qarışılıqlı induksiya ). Rəqslər qərarlaşdıqdan sonra rabitə qiymətinə qədər zəiflədilə bilər (rabitə xətti OV vəziyyətini alır). Rabitənin sonrakı zəifləməsi rəqslərin kəsilməsinə səbəb olur. Rəqslərin bərpası üçün (OA rabitə xəttinə uyğun gələn) qiymətinə qədər artırılmalıdır. Belə öz özünə oyanma rejimi sərt rejim adlanır.
Sərt rejimdə stasionar amplitudanın qarışılıqlı induksiyanın qiymətindən asılılığı şək.4.3-də göstərilib. Burada oxlarla -in dəyişmə istiqaməti verilib.
Əgər məcburi sürüşmə gərginliyi çox böyükdürsə rəqsi xarakteristika sıfırdan başlanmır (şək.4.4) və heç bir əks rabitə avtorəqs yarada bilmir. Əgər xarici tə’sir vasitəsi ilə rəqs yaradılarsa, güclü əks rabitə halında, tə’sir kəsildikdən sonra belə rəqslər mövcud olur. 1 və 2 xətlərinin kəsişmə nöqtələrindən S dayanıqlı, D isə dayanıqsızdır (dinamiki dayanıqlıq, yəni generasiyanın dayanıqlığı nəzərdə tutulur). Bu göstərir ki, konturda cərəyanın amplitudasının, S nöqtəsinin ətrafında, kiçik dəyişmələri zamanı sistem ilkin vəziyyətə qayıdır. Lakin D nöqtəsinin ətrafında amplitudaların çox kiçik dəyişmələri belə sür’ətlə artaraq cərəyanının amplitudasını ya S, yadaki «statiki dayanıqlığa» uyğun gələn, O nöqtəsinə keçirir.
Dostları ilə paylaş: |