Mühazirə mövzuları I həftə

XII həftə
Bucaqların müsaidə sistemləri

Konusların və hissələrin prizmatik elementlərinin, kiçik tərəflərinin uzunluğu 2500 mm qədər olan bucaqların müsaidələri DST 8908–81 üzrə müəyyən edilir.

Konuslar böyük (D) və kiçik (d) diametrləri, konusluq bucağı () maillik bucağı (/2) və uzunluğu (l ) ilə xarakterizə olunur (şək.4.8). Bu ölçülər bir-birilə aşağıdakı nisbətlərlə əlaqədardır:

və ya

burada – konusluq;

isə maillik­dir (i).
D, d,  və L ölçülərinin qarşılıqlı əlaqəsi müsaidəni təyin etdikdə nəzərə alınır. Bucaqların qarşılıqlı əvəz-olunmasını asanlaşdırmaq məqsədilə DST 8593–81 üzrə normal konuslar sırası müəyyən olunmuşdur.
DST 8908–91-ə əsasən bucaqların müsaidələri üçün 17 dəqiqəlik dərəcəsi müəyyənləşdirilmişdir: 1,2,...,17. Verilmiş dəqiqlik dərəcəsində bucağın müsaidəsini göstərmək üçün AT-yə (ingiliscə Angle Tolecanse – bucağın müsaidəsi) uyğun dəqiqlik dərəcəsinin nömrəsi əlavə olunur. Məsələn: ATI, AT2,..., ATI7.

Şəkil 4.8. Konusun parametrləri

Bucaqların müsaidəsi bir dəqiqlik dərəcəsindən o birinə keçərkən məxrəci =1,6 olan həndəsi silsilə üzrə dəyişir. Birinci dəqiqlik dərəcəsindən dəqiq (0; 01) müsaidəsini müəyyən etmək üçün AT müsaidəsini ardıcıl olaraq 1,6-ya bölmək lazımdır.
Hər dəqiqlik dərəcəsi üçün AT,, AT_h və AT_D elementləri üzrə müsaidələr müəyyən olunmuşdur.
AT – bucağın müsaidəsi, bucaq vahidilə, DST 8908-81ə əsasən göstərilir (şək.4.9).


Şəkil 4.9. Konus bucaqlarının müsaidə
sahələrinin yerləşməsi

AT_h – bucağın tərəfinə, onun təpəsindən L₁ məsafədə çəkilmiş perpendikulyar üzərindən bir parça ilə ölçülən bucağın müsaidəsi. Praktiki olaraq bu uzunluq L₁ məsafəsində AT bucağını qapayan qövsün uzunluğudur.

AT_D – konusun bucağının müsaidəsi, L məsafəsində konusun oxuna çəiklmiş perpendikulyardakı diametrlər fərqinə verilən müsaidəsi kimi göstərilir (şəkil 4.9, b).
AT_h və AT_D müsaidələri konusluğu 1:3-dən böyük olan konuslar üçün təyin olunur.

Burada AT_h – mkm-lə; AT – mkrad-la; L₁ – mm-lə ölçülür.

burada  – konusun nominal bucağıdır.
Konusluğu 1:3-dən kiçik konuslar üçün L₁ = L qəbul olunur və AT_D müsaidəsi təyin olunur. Bu halda (fərq 2%-dən artıq alınmır).