Mundarija kirish. I bob. Zamburug’larning umumiy tavsifi

Zamburug’larning sanoatdagi ahamiyati. Masalan: achitqi zamburug’i (Sacsharomycetes ellipsoids) glukozani etil spirtiga aylantiradi. Zamburug’larning meditsinada ham ahamiyati kattadir. Masalan: shoxkuya (qoramug’) Claviceps purpurea – sporinya. Bu zamburug’ parazit holatda g’alladoshlar oilasiga mansub o’simliklarda uchraydi. Xaltachali zamburug’ga kiradi. Tarkibida ergotin gruppasiga kiradigan bir qancha alkaloidlar bor. Bu zamburug’dan tayyorlangan ekstrat ginekologiya praktikasida qon to’xtatishda ishlatiladi. Shoxkuya alkaloid mushaklarni qisqartirish xususiyatiga ega. 1942-yili rus olimi Yermolyeva Penicillium xaltachali zamburug’idan penitsillin oldi. 1938-yili rus olimi Krasilnikov xali yaxshi aniqlanmagan zamburug’lardan Actinomycetes dan stretomitsin oldi. Zamburug’lardan bo’yoq moddasi olinadi. Masalan: pukok zamburug’idan. Zamburug’ning ahamiyati bilan birga ularning zarari ham bor. Parazit zamburug’lar qishloq xo’jaligida juda katta zarar keltiradi. Masalan: Bazidiyali zamburug’lar sinfiga kiruvchi qorakuya zamburug’i Ustilago hamda zang zamburug’i Puccinia 1932-yili qishloq xo’jaligida 300.000.000 so’mlik zarar yetkazgan. Bu zamburug’lardan qutulish yo’li qorakuya va zang zamburug’lariga chidamli o’simlik navlarini yaratish, ekin ekiladigan dalalarni begona o’tlardan tozalash, urug’ni dorilab ekish va hokazo.
Oziq-ovqat ahamiyatiga ega bo’lgan zamburug’lar. Ko’pchilik qo’ziqorin zamburug’lari foydali va ozuqaviy bo’lib, ba’zida ular “o’rmon” yoki “o’simlik goshti” deb nomlanadi. Qo’ziqorinlar oqsilga boy. Qo’ziqorin tarkibida minerallar: kaliy, fosfor, oltingugurt, magniy, natriy, kalsiy, xlor va A (karotin) vitaminlari, B guruh vitaminlari, vitamin C, ko’p miqdorda D vitamini va PP vitaminlari mavjud. Qo’ziqorinlarda oqsillar, yog’lar va uglevodlarning parchalanishini tezlashtiruvchi fermentlar mavjud bo’lib, oziq-ovqatning yaxshiroq hazm bo’lishiga yordam beradi.
Hypomyces lactifluorum. Zararlangan qo'ziqorinning sporalari rivojlanishdan to'xtaydi va spora hosil qilmaydi. Shimoliy Amerikada, Kanadaning shimolida va Meksikada tarqalgan. Bu qo’ziqorin, qaynatilgan omarga o'xshaydi, dengiz mahsulotlarining ta'mini va hidini eslatadi.