MüNDƏRĠcat beynəlxalq münasġBƏTLƏr və ĠQTĠsadġyyat

Tezislər 
 
95 
2
21
0
0
x



, 
2
22
0
1
0
(
)
x
P
x
Vt



 

,  
2
2
1
1
x
h
x
h
u
v
t





 ,  
2
2
2
2
x
h
x
h
u
v
t





, 
                        
2
2
21
21
x
h
x
h
T




, 
2
2
22
22
x
h
x
h
T




, 
2
d
1
0
x
h h
v
 

,  
2
d
2
0
x
h h
v
 

.                 (3) 
(1), (2) və (3) – də izahat [1] məqaləsində verilən iĢarələmələrdən istifadə edilir.  
(1) – (3) riyazi məsələsi 
1
1
'
x
x
Vt
 
, 
2
2
'
x
x

 koordinat çevirməsi və 
1
'
x -ə görə 
eksponensial  Furye  çevrilməsi  tətbiq  edilərək  həll  edilir.  Tərs  integral 
çevrilməsi isə ədədi integrallama yolu ilə komputer proqramları tətbiq edilərək 
nəticələr  əldə  edilir.  Bu  nəticələr  lövhənin  materialı  polad,  maye  isə  gliserin 
olduğu halda tapılır. Əldə edilən əhəmiyyətli nəticələrdən biri hərəkətli  yükün  
kritik sürətinin olmasının göstərilməsidir. Bu surətdə verilən sistemdə rezonans 
tipli  bir  hadisənin  baĢ  verməsi  isbat  edilir.  Bundan  baĢqa,  maye  ve  lövhə 
arasındakı  müstəvi  üzərində  təsir  edən  təzyiq  və  sürət  dağılması  haqqında  da 
ədədi nəticələr əldə edilir.  
  
Açar  sözlər:  elastk  lövhə,  sıxılan  özlü,  hidro-elastik  sistem,  hərəkət 
tənlikləri  
 
 
ĠNFORMASĠYA CƏMĠYYƏTĠNĠN FORMALAġMASINDA ELEKTRON 
UNĠVERSĠTETĠN ROLU 
MƏFTUN ƏLĠYEV 
―Naxçıvan‖ Universiteti 
[e-mail] 
 
Dünya  ədəbiyyatında    e-universitet  haqqında  xeyli  sayda  elmi  məqalələrə 
rast gəlmək mümkündür. E-universitet və distant təhsil konsepsiyaları qarĢılıqlı 
əlaqəli  olub,  məsafədən  tədrisin,  müstəqil  öyrənmənin,  xarici  tədrisin  və  açıq 
universitetlərin 
yaranmasında  köməkçi  vasitələrdir.  Bu  cür  təhsil 
müəssisələrində    tədris  kursu  materiallarının  tələbələrə  çatdırılmasında 
multimedia vasitələrindən, internetdən, elektron poçt xidmətindən geniĢ istifadə 
olunur.  Artıq  bir  çox  dünya  dövlətlərində  e-universitet,    öyrədənlə  öyrənənin 
bir–birindən  uzaq  məsafədə  yerləĢdiyi  Ģəraitdə,  öyrənənin    təhsil  almasını 
rəsmiləĢdirən və ali təhsil verən qurum kimi qəbul olunur.  
 Distant  təhsil verən təhsil müəssisələri  dünyada  çox geniĢ  yayılmıĢdır. Bu 
tip təhsil müəssisələri bəzi aspektlərinə görə fərqlənirlər. Distant təhsil modeli 
baĢqa modeldən fərqli olaraq  yalnız distant təhsil verməklə məĢğul olur və bu 
universitetlərin  ənənəvi  kampusları  olmur.  Bu  model  Distant  (off-campus) 

---

Beynəlxalq  İpək Yolu  
 
 
96 
modeli  adlanır.  Bu  cür  təhsil  müəssisələrinin  fərdi  təhsil  siyasəti  olur  və 
tələbələrə  fərdi  təhsil  dərəcələri  mənimsədilir.  Bu  müəssisələrin  fəaliyyət 
dairəsi  əsasən  bu  və  ya  digər  dövlətin  təyin  etdiyi  Ģərtlərdən  asılı  olur.  BaĢqa 
sözlə hər bir müəssisə öz ―milli‖ xüsusiyyətlərinə sahib olur. Bu qrupdan olan 
bir  çox  universitetlər  əsasən  Böyük  Britaniya  Açıq  Universitetinin  (UKOU) 
―törəmələri‖  adlanırlar.  Kanada,  Çin,  Kosta–Rika,  Almaniya,  Hindistan, 
Ġndoneziya,  Ġsrail,  Yaponiya,  Pakistan,  Ġspaniya,  ġri–Lanka,  Tayland, 
Hollandiya,  Venesuela  kimi  dövlətlərdə    UKOU  təhsil  modeli  üzərində 
qurulmuĢ  distant  e-universitetlər  mövcuddur.  ABġ–da  az  sayda  bu  modellə  
fəaliyyət  göstərən    təhsil  müəssisəsi  vardır.  Bu  müəssisələr  də  yalnız  qiyabi 
təhsildə  bu  modeldən  istifadə  edirlər.  Hal-hazırda  dünyada  çoxlu  e-
universitetlər  mövcuddur.  Bu  e-universitetləri  ümumi  Ģəkildə  idarəetmə 
strukturuna  görə  üç  qrupa  ayırmaq  olar.  Distant  model  üzərində  qurulmuĢ  e-
universitetlərdə  təhsil  alan  tələbələr  hesabına  ölkəyə  maliyyə    axını  baĢ  verir, 
istənilən yerdə, istənilən zaman təhsil almaq imkanları özünü doğruldur. Lakin 
bu  universitetlərin  məzunu  olan  əcnəbi  tələbələrin  elmi  potensialından 
yararlanmaq imkanları bir qədər məhdud olur.  
Bundan  fərqli  bir  model  Bimodal  (on-off-campus)  modelidir.  O 
universitetlər  Bimodal  modelə aid  edilir ki,  fənlər həm  ənənəvi qaydada,  həm 
də kommunikasiya texnologiyaları vasitəsilə distant formada tədris edilsin. Bu 
cür  universitetlərdə  əksər  hallarda  müvəffəqiyyət  imtahanlarının  keçirilməsi 
əyani və distant Ģöbənin tələbələri üçün vahid qaydada aparılır. Bu model xarici 
tədris proqramları çərçivəsində Avstraliyanın Dikin, Merdok universitetlərində, 
Yeni  Ġngiltərə  Universitetində  və  baĢqa  universitetlərdə,  ABġ–da  isə 
geniĢləndirilmiĢ  kurslar  Ģəklində  Kaliforniya  Universitetində,  Nova 
Universitetində,  Stenford  Televiziya  Tədris  ġəbəkəsində,  Cənubi  Korolina, 
Texas,  Vikonsin  və  Medison  universitetlərində  tətbiq  olunur.  Fici,  Yamayka, 
Papua,  Yeni  Qvineya  və  Zambiya  kimi  dövlətlərdə  də  bu  modeldən  distant 
təhsil  proqramı  çərçivəsində  istifadə  olunur.  Konsorsium  modeli  bir  neçə  e-
universitetin  qarĢılıqlı-  birləĢmiĢ    fəaliyyətini  həyata  keçirməyi  nəzərdə  tutur. 
Konsorsiumların  köməyi  ilə  universitetlər  keyfiyyətli  təhsil  xidmətləri  təqdim 
etmək  üçün  bir–birlərinin  tədris  resurslarından  və  avadanlıqlarından  müĢtərək 
istifadə  etmək  imkanı  qazanırlar.  AraĢdırmalar  göstərir  ki,  Bimodal  model 
üzərində  qurulmuĢ  e-universitetlərdə  isə  hər  bir  tələbə  müəllimlə  birbaĢa 
ünsiyyətdə olduğu üçün bilik və bacarıqlara daha yaxĢı yiyələnmiĢ olur. Bu cür 
universitetlərdə  təhsil  alan,  güclü  elmi  potensiala  sahib  əcnəbi  tələbələrin 
məzun  olduqdan  sonra  ölkədə  qalması  üçün  Ģərait  yaratmaqla  onun  elmi 
potensialından  yararlanmaq  imkanı  olur.  Lakin  bu  model  müasir  dünyanın, 
elektronlaĢmıĢ cəmiyyətin tələblərinə, o cümlədən YUNESKO-nun  yeni təhsil 
konsepsiyasının əsas prinsipləri olan  ―Ömür boyü təhsil‖, ―Hamı üçün təhsil‖, 
―Sərhədsiz  təhsil‖  tələblərinə  cavab  vermir.  ABġ-ın  Milli  Texnologiya 
Universitetini (NTU) buna misal olaraq göstərmək olar. 

---