MüNDƏRİcat giriş. Birinci bölmə: pedaqoji elmin nəZƏRİ-metodoloji
Yüklə 3,23 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 11.4. Ekoloji tərbiyə anlayışının mahiyyəti
inkişaf etdirilməsinə diqqət yetirilir. Maarifləndirmə işinin gücləndirilməsi üçün şəhərin əhali sıx olan yerlərində reklam lövhələrindən quraşdırılması, telekanallarda reklam roliklərin nümayişinin təşkili də qarşıda duran görüləcək işlərdəndir. Göründüyü kimi, əhalinin ekoloji maarifləndirilməsi üzrə fəaliyyət sahəsi çox böyükdür və geniş ictimaiyyətin ən aktiv hissəsi olan QHT-lərin isə bu sahədə fəaliyyət göstərmələri maarifləndirmə işinə müsbət təsir göstərə bilər. 11.4. Ekoloji tərbiyə anlayışının mahiyyəti Azərbaycan Respublikası Konstitutiyasının II fəslinin 78-ci maddəsində deyilir ki, ətraf mühitin müdafisəsi hər bir şəxsin borcudur. Buradan da aydın olur ki, təbiəti qorumaq Azərbaycan Respublikasının hər bir vətəndaşının müqəddəs borcu və vəzifəsidir. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında nəzərdə tutulmuş hüquq və vəzifələri yerinə yetirmək üçün ölkə vətəndaşlarının ekoloji mədəniyyətinin inkişaf etdirilməsi pedaqoq alimlər, müəllim və tərbiyəçilər qarşısında mühüm vəzifə olaraq qoyulmuşdur. Ekoloji mədəniyyətin formalaşdırılması fasiləsiz olaraq ailədən, uşaq bağçalarından başlayaraq, orta məktəblərdə, və nəhayət, ali məktəblərdə aparılmaldır. Ali məktəblərdə ekoloji bəlalarla, ekoloji şüurla, ekoloji təfəkkürlə, ekoloji fəaliyyətlə, təbiətə qayğılı münasibət bəsləməklə bağlı biliklərin verilməsi ekoloji tərbiyənin əsas mahiyyətini və məzmununu təşkil edir. Ona görə də biz ekoloji tərbiyəyə belə bir tərif vermişik; - təbiətə qayğılı münasibətin bəslənilməsi, ətraf mühitin
Ekoloji tərbiyənin isə ən başlıca konponentləri vardır. Bu konponentlərə uyğun ayrı-ayrılıqda, sistemli iş həyata keçirildiyi halda, ekoloji tərbiyənin hərtərəfli 541 formalaşdırılmasma nail olmaq mümkündür. Bizim qənaətimizə görə, tərbiyənin komponentlərindən birincisi ekoloji şüur, ikincisi ekoloji bilik, üçüncüsü ekoloji təhsil, dördüncüsü ekoloji təfəkkür, beşincisi ekoloji dünyagörüş, altıncısı ekoloji fəaliyyət, yeddincisi isə davranışdır, indi isə onları ayrı-ayrılıqda izah edək. EKOLOJİ ŞÜUR - mürəkkəb psixoloji proses olmaq etibarilə insanın təbiətlə qırılmaz əlaqəsinin insan beynində inikasıdır. Ekoloji çüur ictimai çüurun bir forması olmaqla onun digər formaları ilə bərabər statusa malikdir. Ali inkişaf səviyyəsinə çatmış insan beyninin fəaliyyəti nəticəsində təbiətlə insan arasındakı əlaqə daim tənzimlənir, yəni insan cəmiyyətdə yaranmış ekoloji şəraiti, təbiətlə özünün üzvi əlaqəsini, ətraf mühitə münasibətdə fəaliyyət və adətlərinin inkişaf etdirilməsinin onlara yenidən baxılmasının zəruriliyini dərk edir. Ekoloji şüur ətraf aləmin keçmişi, indisi, gələcəyi ilə cəmiyyət arasındakı əlaqələrin elmi-praktik inikası müasir ekologiyanın əsaslarının dərk edilməsi, hər bir vətəndaşın ekoloji problemlərin həllində fəal iştirakının zərurətidir. EKOLOJİ BİLİK - bizi əhatə edən canlı təbiətin strukturu haqqında olan biliklərdir. Geniş mənada ekoloji biliklər bizi ıhatə edən canlı və cansız təbiətin mahiyyəti və dinamikası haqqındakı elmi məlumatın inteqrasiya olunmuş formasıdır ki, burada Yerin canlı qatının işi və onun biosferinin tamlığı da əhatə olunur. EKOLOJİ TƏHSİL - insanların təbiətdən istifadə sahəsindəki biliklərinin elmi əsaslarının zəruri əqidə və praktik vərdişlərinin və həmçinin təbiətin mühafizəsi sahəsində müəyyən istiqamət və fəal həyat mövqelərini, təbii ehtiyatlardan səmərəli istifadəsinin formalaşdırılmasını nəzərdə tutur. Ekoloji təhsil ekoloji fənlərin mənimsənilməsi ilə məhdudlaşmır. O, şəxsiyyətin xarakterini, dünyagörüşü, siyasi-hüquqi, əxlaqi-estetik və başqa aspektlərini özündə birləşdirir. Odur ki, ekoloji şüurun formalaşdınlmasmm zəruri şərtlərindən biri də ekoloji tərbiyə ilə ekoloji təhsilin verilməsidir. Ekoloji tərbiyənin əsasını təşkil edən komponentlərdən biri də ekolji təfəkkürdür. 542 EKOLOJİ TƏFƏKKÜR - xarici aləmin cisim və hadisələri arasında qanunauyğun əlaqə və münasibətlələrin vasitəli və ümumiləşmiş inikasından ibarət olan psixi prosesdir. Ekoloji təfəkkür elmin, mədəniyyətin, tərbiyənin elə bir səviyyəsidir ki, bu zaman, birincisi, insan intellektual bacarıqlara malik olur (əsasən isbat priyomlarına), ikincisi, o, təbiətdə baş verən hadisələrə münasibət bildirir və onları qiymətləndirməyi bacarır, təbiətin mühafizəsi ilə bağlı fəaliyyət göstərir və qarşısına qoyduğu məqsədi, onun səbəblərini əsaslandırır. Bundan başqa ekoloji təfəkkürə malik olan şəxsdə əxlaqi yönüm, təbiətin mühafizə olunması zərurəti, əqidəsi və bütün bəşəriyyətin bu zərurəti dərk etməsinə inam olur. Bundan başqa, ekoloji təfəkkürə çalik olan insan ixtiyarında olan elmi bilklərə əsasən fəaliyyət göstərməyə daxilən hazır olur, öz gösrüşlərini, münasibətlərini real işlərə, real fəaliyyətə tətbiq etməyə hazır olur. Yeni ekoloji təfəkkür yaratmaq o qədər də asan proses deyildir. Çünki “təbiətin ram edilməsi” kimi eqoist şüarlarla “təbiət üzərində qələbə çalmaq”, ötən bir neçə nəslin təfəkkürünü formalaşdırmışdır, indi ekoloji əxlaqın “fələstini” dərk edən bir neçə nəsil tərbiyə etmək zərurəti meydana çıxır. Qeyd etmək .laimdır ki, ekoloji dünyagörüşü olmadan ekoloji tərbiyəni həyata keçirmək olmaz. EKOLOJİ DÜNYAGÖRÜŞÜ - ekoloji şüurun mühüm funksiyalarından biridir. Dünyagörüşü onsanın onu əhatə edən real gerçəkliyə, yəni təbiət və cəmiyyətə olan münasibəti ifadə edən ümumiləşmiş elmi., fəlsəfi, mənəvi, siyasi, iqtisadi və s. baxışlarının təsəvvür və idealların məcmusudur, insan üçün əlverişli təbii mühit və əlverişli təbii sərvətlər təmiz hava və su lazım olduğu kimi, ekoloji mənəvi tərbiyə, müasir elmi-nəzəri və praktik təlabata cavab verə biləcək ekoloji dünyagörüşü də lazımdır. Dünyagörüşün ekologiyalaşması isə şüura daha çox yeni elmi biliklərin daxil edilməsi yolu ilə mümkündür. Ekoloji fəaliyyət olmadan ekoloji vərdişləri aşılamaq mümkün olmaz. EKOLOJİ FƏALİYYƏT - insan varlığının təbii şəraitini mühafizə və bərpasına yönəlmiş xüsusi tədbirlərin həyata keçirilməsidir. Bu fəaliyyət böyük miqyaslı ola bilər. Məsələn, qəsəbə, rayon, ölkə miqyasında həyata keçirilən tədbirlərə
Yüklə 3,23 Mb. Dostları ilə paylaş:
|