MüNDƏRİcat giriş. Birinci bölmə: pedaqoji elmin nəZƏRİ-metodoloji
Yüklə 3,23 Mb. Pdf görüntüsü
|
Buna görə də hər bir müəllim-tərbiyəçi uşağa ancaş qanun və anlayışları öyrətməklə kifayətlənməməli, onlarm diqqətini ekoloji məsələlərə də cəlb etməlidirlər. İşin bu cür aparılması təbiətlə tərbiyənin üzvü surətdə əlaqələndirilməsi üçün geniş zəmin hazırlayır. Müasir dövrümüzdə torpaqlarımızın düşmən işğalı altmda olması, özəlləşdirilmiş torpaqlardan düzgün istifadə edilməməsi, ictimai-iqtisadi işlərin miqyasınm genişlənməsi şəraitində təbii sərvətlərin qorunması və onlardan düzgün istifadə edilməməsi ölkəmizdə ciddi ekoloji təhlükə törətməkdədir. Respublikamızda son illər torpağın, suların, meşələrin mühafizəsinə, habelə digər sərvətlərin qorunmasına və onlardan səmərəli istifadə edilməsinə diqqət xeyli azalmışdır. Hər bir insan dövlət qanunlarma əməl etməklə yanaşı, təbiət qanunlarına da düzgün riayət etməyə məcburdur. Çünki təbiəti sevmək, onu qorumaq. Vətəni sevmək, onu müdafiə etmək deməkdir. Təbiətin respublikamıza bəxş etdiyi zəngin faydalı qazıntılar, yerüstü və yeraltı ehtiyatlar, su, torpaq, bioloji və meşə sərvətləri, zəngin bitki örtüyü xalqımızm milli sərvətləridir. Bu təbii sərvətlərdən düzgün istifadə edilməsi ekoloji mühitə ziyan verən tullantıların miqdarını azaldır. Məktəblidə təbiətə və onun sərvətlərinə məhəbbət, qayğı bilavasitə kiçik yaşlarmdan təşəkkül tapmağa başlayır. Buna görə də məktəblərdə ətraf mühitə, təbii sərvətlərə, təbiətin gözəlliyinə məhəbbət ruhunda tərbiyə işi aparmaq, bitki və heyvanat aləminin əhəmiyyətmi şagirdlərə izah etmək, təbiətə qayğı hissini bacarıqla aşılamaq diqqət mərkəzində olmalıdır. İnsan-təbiət probleminin vahid yolu haçalanmış, vəzifə ikiləşmişdir. İki əsas fəaliyyət xətti meydana çıxmışdır. Əgər əvvəllər təbiəti daha yaxşı öyrənmək, onun sirləri aləminə dərindən nüfuz etmək yeganə bəşəri məqsəd idisə, indi bununla yanaşı təiətin qorunması, onun məqsəd "hüquqlarmın" müdafiə edilməsi zamanm ən aktual məsələlərindən birinə çevrilmişdir. Təbiətə və onun sərvətlərinə insanın təsirinin xarakteri onun hazırlığından, tərbiyəsindən, əqidəsindən, inammdan, bir sözlə əsil vətəndaş olmasmdan asılıdır. Elə bu səbəbdən də məktəblərimizin təlim-tərbiyə vəzifələri suasmda təbiəti mühafizə tərbiyəsi
özünəməxsus yerlərdən birini tutmalı, şagirdlərə ekoloji məzmunlu biliklər verilməli, onlara ekoloji tərbiyənin aşılanmasına diqqət artırılmalıdır. Tərbiyəçi əgər ekoloji tərbiyə işini müasir tələblər əsasında qurarsa, onda uşaqlar ekologiya və təbiətin mühafizəsi kimi mühüm vəzifələrin həyata keçirilməsində fəal iştirak edərlər. Ekoloji tərbiyə hər şeydən əvvəl elmlərin əsasları öyrədilərkən aşılanır. Tərbiyə prosesində şagirdlərdə Vətənin təbiətinə sonsuz məhəbbət hissi tərbiyələndirmək üçün böyük imkanlar vardır. Təbiətlə rəftarmın əsasını xeyirxahlıq, qayğıkeşlik, həssaslıq, ədalətlilik kimi yüksək əxlaqi keyfiyyətlər təşkil edir. Ona görə də bu keyfiyyətlərin tərbiyəsinə mühüm diqqət yetirilməlidir. Bağçada tərbiyəçi yeri düşdükcə məşğələdə təbiətin insana göstərdiyi mənəvi-estetik təsiri də izah etməlidir. Meşələrin, yaşıllıqların, çayların, dağların və sairin gözəlliyi, rəngarəngliyi uşaqlarda təbiətə qarşı qayğı hissi yaradır. Təbiətə təşkil olunmuş ekskursiyalar zamanı uşaqlar topladığı bitki toxumlarından kolleksiya düzəldir və onlardan məşğələ prosesində əyani vasitə kimi istifadə edilir. Toplanmış toxumların müəyyən hissəsi bağçayam sahədə əkilərək həmin yerdə müşahidə təşkil edilir və s. Kütləvi tədbirlər zamanı ekoloji tərbiyənin vəzifəsi şagirdlərdə təbiəti daha dərindən öyrənmək, sevmək, qorumaq, onun təbii sərvətlərindən daha qənaətçiliklə, daha səmərəli istifadə etmək təbiətin korlanmasına qarşı dözülməzlik kimi keyfiyyətlər yaratmaqdadır. Uşaqların ekoloji tərbiyəsində bağçanın ailə ilə birgə işi təşkil olunmalıdır. Ekoloji tərbiyə çox mühüm əxlaqi-mənəvi keyfiyyət olmaq etibarilə məktəbdə, ailədə, bağçada tərbiyə işinin özəyini təşkil edir.
Bağçanın, ailənin qarşılıqlı fəaliyyətində, yekdillik olmasa, uşaqlarm nəinki elmi dünyagörüşündə, hətta əxlaq, ideya-siyasi, əmək tərbiyəsi və peşəyönümü, estetik, fiziki, ekoloji və sair tərbiyəsində heç bir nailiyyət əldə etmək olmaz. Uşağın bir şəxsiyyət kimi formalaşması, əməyə hazırlanması, zehni, əqli, fiziki, estetik, ekoloji, hüquqi və iqtisadi tərbiyəsi məktəblə yanaşı ailələrin də diqqət mərkəzində durarsa bu yolda xeyli nailiyyət qazanmaq olar. Belə ki, ailə uşaqlarm tərbiyəsini 548 düzgün təşkil etmək üçün məktəblə, bağça ilə sıx əlaqə saxlamalı, ondan vaxtında lazımi məsləhətlər almalıdır. Məktəbdə və bağçada uşağın təlim-tərbiyəsi mütəxəssislər tərəfindən aparılır. Həm də ailələrdə olduğundan çox, daha planlı şəkildə aparılır. Uşaq ağlının və xarakterinin formalaşdığı bir dövrdə məktəb ona günümüzün tələblərinə uyğun şəkildə təhsil verir, uşağın dünyagörüşünü formalaşdırır. Qarşısına qoyulmuş vəzifələri lazımi səviyyədə yerinə yetirməkdən ötrü məktəb və bağçanm bütün tərbiyə işini günümüzün problemlərini, inkişaf qanunlarmı şagirdlərə, uşaqlara başa salmağa, onları xalqımızın adət və ənənələri ruhunda formalaşdırmağı, uşaqlarda vətənpərvərlik hissini inkişaf etdirməyə xüsusi fikir verir. Qlobal problem olan ekoloji problem isə uşaqların ən kiçik yaşlarında öyrənməli olduğu problemlərdən biridir. Uşaqların ekologiya ilə tanışlığını təşkil etmək və onları ekologiyaya zidd normalara qarşı qətiyyətlə mübarizə aparmağı öyrətmək də yenə məktəb, bağça və ailənin üzərinə düşür. Bu məqsədlə məktəb həm tədris fənnlərinin imkanlarından, həm də dərsdənkənar tədbirlər sistemindən bol-bol istifadə edir. Yuxanda deyilənlərdən aydın olur ki, gənc nəslin ekoloji tərbiyəsində səmərəli nəticələr əldə etməkdən ötrü bağça, məktəb, ailə birgə işləməlidir. Belə əlaqə həm fərdi, həm də kollektiv formada ola bilər. Məsələn: evdə, bağçada, məktəbdə otaq bitkiləri olarsa və onların əhəmiyyəti haqqında müəllimlər, tərbiyəçilər və ya valideynlər tərəfindən uşaqlara izah edilərsə, onlara birlikdə qulluq olunarsa, bu uşaqlara təbiəti sevməkdə və qorumaqda çox kömək edəcəkdir. Otaqların həftədə bir və ya iki dəfə uşaqlar tərəfindən təmizlənməsi və zibillərin ancaq zibil qutularına atılmasının onlara ekoloji baxımdan daha düzgün olduğunu başa salmaq çox faydalıdır. Evlərdə heyvan bəsləməyə (əgər şərait varsa) icazə vermək və çox kiçik yaşlarda heyvan sevgisini uşaqlara aşılamaq, onlarm da bizimlə bərabər dünyada yaşamaq haqqları olduğunu öyrətmək lazımdır. Təbiətin gözəl guşələrinə birgə səyahət etmək, uşaqları maraqlandıran suallara düzgün cavab vermək və erroziyaya
Yüklə 3,23 Mb. Dostları ilə paylaş:
|