MüNDƏRİcat giriş. Birinci bölmə: pedaqoji elmin nəZƏRİ-metodoloji
Yüklə 3,23 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 11.5. Ətraf mühitin qorunmasında ailənin, bağçanın və məktəbin rolu.
yönələ bilər, həmçinin kiçik miqyaslı-yaşayış yeri, məhəllə, kollektivdə, iş yerində, təhsil müəssisələrində həyata keçirilə bilər. Ekoloji fəaliyyət ekoloji davranışla şərtlənir. EKOLOJİ DAVRANIŞ - təbiətlə müəyyən ünsiyyət zamanı atılan konkret adımlardan, fəaliyyət formasından ibarətdir. Bütün bunlar isə ümumilikdə ekoloji mədəniyyətin formalaşmasına xidmət edir. Cəmiyyətlə təbiətin harmonik inkişafının kompleks ekoloji proqramlarının yaradılmasına xidmət edən sosial-iqtisadi-siyasətin həyata keçirilməsini nəzərdə tutan ekoloji siyasət konkret ekoloji problemlərin elmi- texniki həllinin tapılması üçün irəli sürülən ekoloji iqtisadiyyat və şəxsiyyətin ekoloji şüurunun və davranışının formalaşmasını nəzərdə tutan ekoloji etika bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə olmaqla bütövlükdə ekoloji tərbiyənin mədəniyyətini təşkil edir.
Müasir şəxsiyyətin ekoloj mədəniyyət normativ ekoloji biliklər - hüquqi ekologiya, mənəvi ekoloji əqidə və ekoloji davranış adlı 3 böyük prinsipə əsaslanır.
Təbiətin mühafizəsi qlobal, ümumbəşəri problemdir. Həmin problemm həll edilməsi cəmiyyətin, insanm və ətraf mühitin qarşılıqlı fəali)^ətinin xarakteri ilə əlaqədardır. Ölkəmizdə sənaye və kənd təsərrüfatının inkişafı ilə əlaqədar lazımi ekoloci qaydalara əməl edilmədiyindən sənaye tullantıları, havanı, torpağı, bağları, çəmənlikləri, çiçəkləri, çayları, vadilər, su hövzələrini, gölləri, hətta dənizləri çükləndirir, müxtəlif vəsilədən olan canlı aləmə ciddi ziyan vurur, insanların həyat şəraitini pisləşdirir, xüsusilə onların səhhətinə ləkə vurur, sağlamlığını pozur. Bu məsələ ilə əlaqədar olaraq ətraf mühitin çirklənməsinə qarşı mübarizə tədbirləri genişləndirilir. Mütəxəssislərin fikrincə, dünyada iki ən böyük ekoloji bəla mövcuddur. Biri təbəitdə arıların azalması, ikincisi isə meşələrin qırılmasıdır. Statistik məlumata görə arıların azalması nəticəsində yüzdən artıq çiçəklər vəsiləsi məhv olmuş, Böyük Britaniyanm 544 ərazisi qədər qırılmış meşə sahəsində isə minlərlə biosfer komponentləri təbiətdən silinmişdir. Təəssüflə qeyd etmək lazımdır ki, ölkəmizdəki ekoloji bəlaların sayı o qədər artmışdır ki, onların sayı ağlagəlməz sensasiyaya səbəb olmuşdur. Akademik Həsən Əliyev «Həyəcan təbili» kitabında göstərir ki, nadir ağacları, çiçəkləri, quşları, heyvanları qıranlar ölkəmizi ekoloci bəlaya düçar edirlər. Bu gün şəhər və kəndlərimizdə ağaclarımızı kəsərək yerində firmalar, şirkətlər, özəl struktur yaradan işbazlar, kapital toplamaq məqsədilə nadir quşlarımızı, balıqlarımızı ovlayan brokonyerlər, gülüzara bənzəyən çəmənzarımızı, bağlarımızı məhv edərək yerində marketinqlər, barlar, restoranlar, şadlıq evləri, sexlər yaradan kommersantlar bu bəlaları gözümüzün qabağında bizə «bəxş» edirlər. Elmi termin kimi ilk dəfə alman bioloqu Emest Hekkel tərəfindən işlədilən, elmi əsası ingilis alimi Ç.Darvin tərəfindən qoyulan ekologiya yunan sözü olub mənası eko (olikos)-ev, yurd, məskən, loqos-təlim, elm (məskən haqqında təlim) deməkdir. Ç.Darvinə görə təbiətdə bütün canlıların yaşayış uğrundakı mübarizəsi ekoloji təlimin əsasını təşkil edir. Hazırda isə ekoloji mühit anlayışına həm təbii mühit, həm də sosial mühit, iqtisadiyyat, texnika, texnologiya daxildir. Bildiyimiz kimi, insanm həyat və fəaliyyətini ətraf mühit-təbiət-cəmiyyət sistemindən kənarda təsəvvür etmək olmaz. Bu vəhdət pozulduqda isə ekoloji böhran baş verir. Buna görə uşaqların ekoloci tərbiyəsini günün tələbləri səviyyəsinə qaldırılması xüsusi aktuallıq kəsb edir. Həqiqətən insanlarm hərtərəfli düşünülməmiş tədbirləri nəticəsində təbiətə çox zərərlər vurulmuş, müəyyən ərazilərdə onun gözəlliyi, zənginliyi itirilmiş, bir çox sahələr səhralara çevrilmişdir. İnsan təbiət qanunlarını öyrənərək ona şüurlu təsir göstərdikdə isə təbiəti daha da gözəlləşdirir, onun nemətlərini artırır, təbii sərvətlərindən səmərəli istifadə edir. Ətraf mühiti dərindən dərk etmək üçün onun haqqında insanda elmi təsəvvürlə yanaşı, elmi bilik də olmalıdır. Belə olmadıqda təbiətin qorunmasında insanın düzgün mövqeyini, rolunu müəyyən etmək mümkün deyil. Çünki bir çox təbii proseslərin mərkəzində bilavasitə insan durur. İnsan təbiətə əl gəzdirdikdən sonra təbiət özü mürəkkəb prosesləri qarışdırır, birləşdirir. Meydana çıxmış
yeni prosesi insan yenidən dərk edir və sonra onun mənbəyini axtarmağa başlayır. Elm və texnikanm inkişafı insanların biosferə mənfi təsirini artırmışdır. Təbii ehtiyatların tükənməsi eroziya, havanın, suyun, torpağm çirklənməsi, bəzi bitki və heyvan növlərinin insan fəaliyyəti nəticəsində yoxa çıxması, bilavasitə məhv edilməsi insanm təbiətə qeyri-münasib mənfi təsirinin nəticəsidir. Artıq bu gün bir sua sahələrdə insanm təbiətə qayğısız münasibəti böhranlı vəzİ50^ətə çatmışdır. Ətraf mühitə fasiləsiz olaraq müxtəlif tullantılar daxil olur, sənaye tullantıları atmosferi, suyu, torpağı çirkləndirir, tullantı qazlar isə atmosfer havasını zəhərləyir, saysız- hesabsız maşm və mexanizmlər səs-kuyu çoxaldır, müxtəlif yanacaqlardan intensiv surətdə istifadə nəticəsində suyun, havanın temperaturu yüksəlir. Bu faktlar onu göstərir ki, cəmiyyətin ətraf mühitə laqeyd münasibəti müasir dövrün ən zəruri probleminə çevrilmişdir. Ona görə də biz ümumtəhsil məktəblərimizdə ekoloji bəlalar haqqında şagirdlərə məqsədyönlü, planlı və mütəşəkkil surətdə məlumatlar verməliyik. Əgər gənc nəsil Sumqayıtdakı zavodların kimyəvi tullantılarının törətdiyi ekoloji bəlalarm törətdiyi faciələrdən xəbərdar olsalar, onda gələcəkdə bu bəlaların yaranmasına imkan verməzlər. Təbiət indiyə qədər mövcud olanların, indi yaşayanların, gələcəkdə yaşayacaq insanlarm mülkiyyətidir. Təbiətin mühafizəsi sahəsində şagirdlərin mənəvi məsuliyyəti bütövlükdə həyatın qorunmasına aid olan mənəvi məsuliyyətdir. Ona görə gənc nəslin, xüsusilə məktəbəqədər yaşlı uşaqların təbiətə məhəbbət ruhunda tərbiyə etmək məktəblərimiz qarşısmda duran ən mühüm vəzifələrdən biridir. Təbiətə insani münasibətləri, əxlaqi cəhətləri uşaqlarda formalaşdırmaq üçün bu müsbət əxlaqi cəhətləri vərdiş halına keçirmək, qayğılı münasibət hissi tərbiyə etmək vacibdir. Bu günümüzdə yaşayan və işləyən hər bir adama təbiətin qorunması, onun sərvətlərindən qənaətçiliklə istifadə və sair anlayışların verilməsinə elə kiçik yaşlardan başlanılmalıdır. Çünki orta məktəbi bitirmiş şagirdin təbiəti sevən, onun sərvətlərindən qənaətlə istifadə edən mütəxəssis olması üçün ekoloji biliklərin böyük əhəmiyyəti vardn.
Yüklə 3,23 Mb. Dostları ilə paylaş:
|