N. Bekmirzayev \'jj& notiqlik san’ati asoslari
“0 ‘zbek M illiy Entsiklopediyasi” , I jild, 2000, 517-bet
Yüklə 5 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 7 “0 ‘zbek M illiy Entsiklopediyasi” , I jild, 2000, 517-bet.
8 Primqul Qodirov, “Til va El”, G ‘.G ‘ulom N M IU , 2005-yil, 14—22 betlardan olindi. 35 Xalq og'zaki ijodining ilk tajribalari notiqlik san’atiga, badiiy so‘z san’atining ravnaqiga, yozma adabiyotga boy manba bo‘lib xizmat qilib kelgani va kelayotgani barchaga ma’lum, shu ma’noda “Alp Er To‘ng‘a” dostoni, muqaddas kitob “Avesto”, 0 ‘rxun va Enasoy yodgorliklari va boshqa yozma yodgorliklar Markaziy Osiyo xalqlarining tarixi, ijtimoiy-iqtisodiy hayoti, madaniyati, tilini o‘rganishda muhim manba bo'lish bilan birga, ma’lum notiqlik san’atiga undovchi, unga manba bo'luvchi qimmatga ham egadir. “Avesto”ning muqaddas kitob sifatida to ‘la shakllanishi eramizdan awalgi birinchi ming yillik o‘rtalariga to ‘g‘ri keladi. “Avesto”da notiq foydalanishi lozim bo‘lgan o‘rinlar juda ko‘p. Jumladan, “G ‘alla yerdan unib chiqqanda devlar larzaga keladi, g‘alla о‘rib olinayotganda devlar nola — faryod chekadi, g‘alla yanchib un qilinayotganda esa devlar mahv bo‘ladi... G'allani mo‘l- ko‘l bo‘lishi go‘yo devlarning labiga qizdirilgan temir bosgandek ulami tumtaraqay qiladi...”9 Bu jumlalar orqali odamlarni mehnat qilishga, mehnatga muhabbat bilan yondoshmoqqa chaqirish mumkin. Unda notiqlik kuchini oshiradigan da’vat mujassam. Demak, notiq uchun bu kabi dav’atkorlikka undovchi misollar “Avesto”dan keng o 'rin olganligidan ko‘z yumib bo‘lmaydi. “Avesto”dan o‘rin olgan rivoyat va afsonalardagi vatanni himoya qilishga chorlovchi, qahram onlikka undovchi “ Siyovush” (’’Siyovarshan” deb berilgan “Avesto”da) kabi qahramonliklarning butun xatti-harakati da’vatkorlik qudratiga ega. Biroq milodgacha notiqlik san’ati tarixi notiqlik maktablari uchun manba va material bera olgani holda, maktablar darajasiga o‘sib chiqmagan bo'lishi mumkin. Ammo kim kafolat bera oladi, qadimgi Afinada, Yunoniston va Rimda paydo bo‘lgan notiqlik maktablarida yoki maktab darsliklarining paydo bo'lishida “Alp Er To‘ng‘a” dostoni, “Avesto” kabi muqaddas kitob yoki “B undaxishn” ham da “Denxard” kabi qimmatli manbalaming ta ’siri bo'lmaganligiga. Albatta ilm va fan qayerda bo‘lmasin, qaysi bir xalqda yaratilmasin, o‘zaro bir-biriga ta’siri bo‘lishi tabiiy holat. Jahon ilmida o‘zaro ta’sir hamisha bo‘lgan va bundan keyin ham bo‘ladi. Shu asosda jahon fani, qaysi sohada bo‘lmasin, bir-birini to ‘ldirib, boyitib boradi. Yüklə 5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|