313
Sonrakı prosesdə 6-fosfoqlükon turşusu NADF (dehidro-
genazanın kofermentidir) təsiri ilə dehidrogenləşməyə və dekar-
boksizləşməyə məruz qalır və nəticədə bir molekula CO
2
ayrıl-
maqla ribuloza-5-fosfata çevrilir.
Əmələ gəlmiş ribuloza-5-fosfat karbohidrat mübadiləsinə
qoşulur. Bu proseslər mürəkkəb biokimyəvi reaksiyalarla baş ve-
rir. Riboza-5-fosfat çoxlu sayda qısa izomerləşmələrə məruz
qalaraq ksiloza-5-fosfata, həmçinin transaldolaza və transketolaza
fermentlərinin təsiri ilə iki, üç, dördkarbonlu fosfatın nümayəndə-
lərinə keçir. Son mərhələdə yenidən riboza-5-fosfat yenidən
qlükoza-6-fosfata çevrilir. Hesablamalar göstərir ki, 6 molekul
qlükoza-6-fosfatdan 5 molekul qlükoza-6-fosfat alınır. Bir mole-
kulu tamamilə parçalanmaya məruz qalır. Bu prosesin bütün
reaksiyalarının cəmini ümumi şəkildə belə ifadə etmək olar.
6 qlükoza-6-fosfat+12NADF
+
+7H
2
O → 6CO
2
+H
3
PO
4
+12NADFH+
+12H
+
+5 qlükoza-6-fosfat
Karbohidratların pentoza fosfat yolu ilə parçalanması za-
COOH CH
2
OH
H−C−OH
C=O
HO−C−H + NADF
+
H−C−OH + NADFN + H
+
+ CO
2
H−C−OH H−C−OH
OH
H−C−OH CH
2
−O−P=O
OH OH
CH
2
−O−P=O
OH
6-Fosfoqlükonat turşusu
Ribuloza-5-fosfat
Fosfoqlükonal-
dehidrogenaza
(dekarboksilləşmə)
314
manı azad olan hidrogen atomlarının NADF-lə birləşməsi fizioloji
cəhətdən yüksək əhəmiyyətə malikdir.
Pentozafosfat yolu ilə parçalanmaya insan
və heyvan toxu-
malarının hamısında təsadüf olunur. Ən çox qaraciyər, böyrəküstü
vəzilər, piy toxuması, limfa düyünləri, eritrositlər və s. toxuma-
larda apotomik oksidləşmə prosesi baş verir. Bitkilərin yaşıl hissə-
lərində və mikroorqanizmlərdə təsadüf olunan fotosintez prosesin-
də apotomik oksidləşməni kataliz edən fermentlərin mühüm rolu
vardır. Bu və ya digər orqanizmin ayrı-ayrı orqan və toxuma-
larında oliqosaxaridlərin və polisaxaridlərin anaerob və aerob isti-
qamətləri arasında əlaqə mövcuddur. Bu əlaqəni şəkildəki sxem
əsasında müəyyən etmək olar.
Karbohidratların natamam və oksidləşmə reaksiyalarının
ümumi tənliyini aşağıdakı kimi təsəvvür etmək olar.
Ə
la
q
əl
i
çe
vr
il
m
ə
Aerob
Anaerob
Piroüzüm turşusu
Ribuloza-5-fosfat
POLİSAXARİD
OLİQOSAXARİD
MONOSAXARİD
HEKSOZOFOSFAT
PENTOZOFOSFAT
Qlükoza-1-fosfat
Qlükoza-6-fosfat
Qıcqırma
Qlikoliz
Tənəffüs
Tənəffüs
Şəkil 69 . Polisaxarid və oliqosaxaridlərin parçalanması sxemi
.