N. M. Yusifov, K. Ş. DaşDƏMİrov
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 11.8 Karbohidratların biosintezi
320 riya ilə müşayiət olunan irsi xəstəliyin əsasını təşkil edir. 11.8 Karbohidratların biosintezi Canlı orqanizmdə karbohidratların parçalanması ilə yanaşı biosintezi də gedir. Sadə karbohidratlar əsasən bitkilərdə, xemo- sintez və fotosintezedici bakteriyalarda (avtotrof orqanizmlər) atmosferin karbon qazının, günəşin ultrabənövşəyi şüalarının və su molekullarının hesabına ilk üzvi maddələr sintez olunur. Aşağıdakı sxemdə avtotrof orqanizmlərdə işıqda və qaranlıqda fotosintez reaksiyalarının gedişi verilmişdir. 1) fotosintezin işıqda gedən reaksiyaları 2) fotosintezin qaranlıqda gedən reaksiyaları Prosesin ilk mərhələsində ribuloza-5-fosfat özünə ATF- dən bir molekul fosfat turşusu birləşdirərək ribuloza-1,5-difosfata çevrilir. OH CH 2 OH CH 2 −O−P=O OH OH C=O ATF ADF C=O CO 2 CH 2 −O−P=O OH HC−OH HC−OH 2HC−OH HC−OH HC−OH COOH OH CH 2 −O−P=O CH 2 −O−P=O 3-Fosfoqliserin HO OH OH turşusu Ribuloza-5-fosfat Ribuloza-1,5-difosfat ADF + H 3 PO 4 hν ATF NADF + + H 2 O NADFN +H + + ½ O 2 321 Heterotrof (insan və heyvan) orqanizmlərində sadə karbo- hidratların biosintezi, lipidlərin, zülalların və digər üzvi birləşmə- lərin parçalanmasından alınan məhsullar hesabına baş verir. Orqanizmdə karbohidrat qrupuna mənsub olmayan üzvi maddələrdən qlükoza və qlükogenin sintez edilməsi qlükoneo- genez adlanır. Bu proses əsasən qaraciyərdə və bəzi hallarda böyrəklərdə gedir. Qlükogen aminturşularından qliserindən habelə gövşəyən heyvanların mədə önlüklərində əmələ gələn süd, piroü- züm, propion turşularından və s. birləşmələrdən sintez oluna bilər. Qlikogenez orqanizm üçün çox əhəmiyyətlidir. Çünki əsasən OH OH CH 2 −O−P=O Triozofosfat- CH 2 −O−P=O OH izomeraza OH HC−OH C=O O C CH 2 OH H Fosfodioksiaseton 3-Fosfoqliserin aldehidi Aldoloza Fruktoza-1,6-difosfat Karbon OH OH CH 2 −O−P=O 2NADFN + 2H + 2NADF + CH 2 −O−P=O OH OH 2HC−OH −2H 2 O 2HC−OH O COOH C 3-Fosfoqliserin H turşusu 3-Fosfoqliserin aldehidi 322 beyin enerji məqsədilə yalnız qlükozadan istifadə edir. Bir gün ərzində 160 q-a yaxın qlükozanın 120 q-ı beyində istifadə edilir. Bədəndə olan qlikogenin ehtiyatı isə 190 q-dır. Uzunmüddətli aclıq zamanı isə orqanizm öz həyat fəaliyyətini başqa üzvi maddələrdən sintez olunan qlükoza sayəsində mühafizə edir. Bu proses aşağıdakı sxemdə göstərilmişdir: Sxemdən göründüyü kimi qlükoza piroüzüm və süd turşu- larından Krebs dövranının aralıq məhsullarından, lipidlərin parça- lanması nəticəsində yaranan qliserindən və qlikontörədici amin- turşularından (qlisin, alanin, serin, alanin, treonin, valin, qlutamin və asparagin turşuları, arginin, histidin, prolin, oksiprolin) sintez oluna bilər. Orqanizmin təlabatından asılı olaraq qlikoneogenez prosesi ya qlikogenin sintez olunduğu mərhələyə qədər davam edir, ya da bu prosesdə əmələ gələn qlükoza-6-fosfat hidrolitik yolla qlükozaya və fosfat turşusuna parçalanaraq qan vasitəsilə toxumalara daşınır. Bunlara qlikogen əmələ gətirən aminturşuları da deyilir. Çünki göstərilən aminturşuları orqanizmdə ketobirləş- mələrin miqdarının azalmasına şərait yaradır. Süd turşusu Qlükoza Piroüzüm turşusu Oksaloasetat Fosfoenolpiro üzüm turşusu Dioksiaseton fosfat Aminturşular Qliserin Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|