N mahmudov, A. Nurmonov, A. Sobirov

qiling.
58-mashq. Berilgan gaplarning ma’nosini tinish belgisini qo‘yish bilan
o ‘zgartiring. Har bir gapni o ‘zgarguncha va o ‘zgargandan keyin o ‘qing hamda
ohangiga e ’tibor qarating.
1. Sobir akam keldi. 2. Yaxshi bolalar vaqtini bekor o ‘tkazmaydi.
3. Xona katta kishilarga yoqdi. 4. Gullar chiroyli stolni bezab turibdi.
18

---

5. Akam kecha kelgan m ehm onlarni o ‘zi kutib oldi. 6. Ajdodlarimiz 
ulug‘ temuriylarga borib tutashadi.
*59-mashq. Gaplar tuzing, vergulni o ‘zgartirish orqali yangi gaplar hosil
qiling.
N a m u n a :
H avo sovuq em as, issiq.
H avo sovuq, em as issiq.
Savol va topshiriqlar
1. Sintaksis nim ani o ‘rganadi?
2. Punktuatsiya tilshunoslikning qanday b o ‘limi?
3. 
Sport, tinchlik, elchi
so‘zlarini bog‘lab, gap tuzing. Qanday tinish 
belgilaridan foydalanganingiz sababini ayting.
60-mashq. 
Uyga topshiriq.
«Saxiy kuz keldi» mavzusida kichik hikoya
tuzing. Unda ishlatilgan tinish belgilarini izohlang.
17-d a г s. GAP
1- topshiriq. 1. Gulzor, gul, ter.
2. Gulzordan gul teraman.
Birinchi qatordagi uchta so‘z bilan ikkinchi qatordagi so‘zlar nimasi bilan 
farq qilishini ayting.
2- 
topshiriq.
Vatanni sevish to ‘g‘risida maqol ayting. Tarkibida nechta 
so‘z borligini aniqlang.
Siz yangi bir ertakni eshitdingiz. U ni o ‘rtoqlaringizga aytib ber- 
moqchisiz. Ana shunda nima qilasiz? 0 ‘zbek tilining qonun-qoidalari 
asosida so‘zlarni qo‘shib hosil qilingan gaplardan foydalanasiz. Demak, 
nutqimiz gaplardan iborat b o ‘ladi. Masalan: 1. 
Baliqchi chol oltin baliq
ushlab olibdi.
2. 
Sevinibdi.
Bularning har ikkisi gap, lekin birinchisi bir 
necha so‘zdan, ikkinchisi esa faqat bitta so‘zdan tashkil topgan. Ularning 
har ikkisi uchun m uhim narsa kesimlarning mavjudligi, tugallangan 
ohang bilan aytilishi va likr ifodalashidir. Ana shu belgisi bilan gap 
so‘z va so‘z birikmasidan farq qiladi.