Наиля сямядова
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
edilm əlidir ki, Cəfər Cabbarlının «Mən «Almaz» ssenarisini n ə üçün yazdım», «Əfqanıstan» pyesi üzərində işləyirəm», «Böyük v əzifələr uğrunda» və digər bu kimi məqalələrində mü əllif «mən»i açıq-aşkar sezilir. Yazıçı «Almaz» ssenarisini t ərtib etməyə onu vadar edən mülahizələri və qızların qəzalara getm əmələrinin səbəblərini açıqlayır. Bəzi qızlar isə «xalq və dövl ət qarşısında öz borcunu necə olursa-olsun ödəmək istəyə- r ək, ata evindən qaçıb gedir və öz böyüklərini göz yaşı ilə inan dırmağa müvəffəq olmadıqda qohumları ilə əlaqəni büs- bütün k əsirlər. Bütün belə halların baş verməsi ailənin xasiy- y ətindən asılıdır. Bəzi qızlar rayona gəlib müəllimlik edərkən öz v əzifələrini yalnız şagirdlərin dəftərlərini düzəltməkdən ibar ət bilir və heç bir ictimai iş aparmırlar... ...İstəyirik ki, qızlarımızda ictimai işə həvəs oyadaq, onla- rın mübarizə iradəsini və cürətini artıraq. Hamı Almazı sevə- c ək və onunla ayaqlaşmağa çalışacaq. Almazın cəsarəti, möh- k əmliyi ağır dəqiqələrdə belə qızlar üçün təskinlik və ilham m ənbəyi olacaqdır» [44, s.414]. «Əfqanıstan» pyesi üzərində işləyirəm» məqaləsində Cəfər Cabba rlı iyirminci illərdə Azərbaycan teatrının durumundan b əhs edərək yazır: «Az tanış olan obrazlar, az tanış olan vəziy- y ət işçi auditoriyası tərəfindən çətinliklə qəbul edilir və çox za man ona çatmırdı, nəticədə teatr tamaşaçılar qarşısında mü- v əffəqiyyət qazanmırdı. Tamaşalara az adam gəlirdi. Pyesi tez repertuardan çıxarmaq və yenisi ilə əvəz etmək lazım gəlirdi. Quruluşların çoxluğu tamaşaların bədii dəyərini aşağı salır və ta maşaçı teatrdan üz döndərirdi. Bu, bir siqnal oldu. Teatr başa düşdü ki, düz-doğru yol ilə getmir və öz istiqamətini dəyişdi» [44, s.416]. Bel ə bir şəraitdə Cəfər Cabbarlı «Əfqanıstan» adlı yeni pyes üz ərində işləyir. Dramaturqun yazdığına görə pyesin adı şərtidir və onun məqsədi Avropa imperialistlərinin Şərqdə gizli hiyl ələrinin üstünü açmaqdır. Cabbarlı teatr üçün ədəbi işlə yanaşı əməli fəaliyyətə də qoşulur. Çünki hər bir drama- turq rejissor olmalı və teatrın qanunlarını təcrübi öyrənməlidir. 103 Ona gör ə də dramaturq teatrın əsas problemini yalnız teatrla sıx əlaqədə həll edə bilər. C əfər Cabbarlı 1930-cu ilin may ayında Azərbaycan Dram Teatrı heyətinin tərkibində Ümumittifaq olimpiadasında iştirak etm ək üçün Leninqrada (indiki Sankt-Peterburqa) getmişdir. Bu görüşdən aldığı təəssüratı özünün «Leninqrad xatir ələri»ndə qələmə almışdır. Həmin xatirələrdə yazıçı səfər zamanı gördüklərini və müşahidə etdiklərini yazıya köçürmüşdür. Azərbaycan aktyorlarının təntənə ilə qarşılanmasını müəllif belə təsvir edir: «Böyük Dövlət Dram Teatrında idik. Türk (Azərbaycan N.S.) teatrının əməkdaşları üçün yanaşı üç loja ayrılmışdı. Səhnədə oyun getdiyi yerd ə birdən ... xalq aktyoru Monomaxov tamaşaçılara müraci ətlə: Yoldaşlar, bu gün Azərbaycan Türk Teatrının aktyorları biz ə qonaq gəlmişlər. Türk səhnəsinə alqış! dedi. Salondan alqış qopdu. Teatrın hər tərəfindən projektorlar oturduğumuz lojalara tərəf çevrildi. Dopdolu salon bir ağızdan «ura» qışqırır, türk aktyorlarını alqışlayırdılar. Bu alqış çox sürdü v ə sonra türk milli teatrı şərəfinə gurultulu bir nümayiş şəklini aldı... Böyük Oper a Teatrında da, Dövlət Komediya Teatrında da v ə başqa teatrlarda da bu mənzərə eynilə təkrar edildi. Hər yerd ə oyunun ortasında aktyorlar sözlərini saxlayır və tamaşa- çılarla bir yerdə türk aktyorlarını alqışlayırdılar» [44, s.389]. «Leninqrad xatir ələri» Cəfər Cabbarlının qələmə aldığı yeganə xatir ədir. Onun haqqında isə kifayət qədər irili-xırdalı xatirələr yazılmışdır. Ədibin həyat yoldaşı Sona xanımın xatirələrində öz q ısa ömür yolunda daima çarpışmalarda olan, bir dəqiqə də dinclik, istirah ət bilməyən, öz ailəsini böyük məhəbbətlə se- v ən, özünü tamamilə sənətə, yaradıcılığa həsr edən bir insan t əsvir olunur. Görkəmli teatr xadimlərinin, söz, qələm sahiblə- rinin C əfər Cabbarlı haqqında yazdıqları xatirələrdə də onunla bağlı hər gün, hər saat, hər an şirin duyğularla yad edilmişdir. 104 Böyük dramaturqun əsərlərində qadın rollarının mahir ifaçısı M ərziyə Davudova bir aktyor kimi püxtələşməsində «Oqtay Eloğlu», «Aydın», «Sevil», «Od gəlini», «Almaz», «1905-ci ild ə» və başqa əsərlərdə oynadığı rolların ona böyük təsiri ol- du ğunu vurğulamışdır. «Sevil» əsərinin rol bölgüsü ilə bağlı xatir ə müəllifi bunları yada salır: «Yaxşı yadımdadır. Bir dəfə Cabbarlı, Azərbaycan SSR xalq artisti Abbas Mirzə Şərifzadə v ə mən bir yerdə idik. C.Cabbarlı bizim üçün yeni yazmış ol- du ğu «Sevil» əsərini oxuyurdu. Cəfər oxuduqca mənim qəlbim Sevil obrazını yaratmaq eşqi ilə döyünürdü. C əfər Cabbarlının bir adəti var idi. O, yazdığı hər yeni əsə- rini artistl ər üçün oxuyar, onların fikrini öyrənər, hansı rolu hansı artist üçün yazdığını söylərdi. Bu dəfə mən Cəfərdən so- ruşdum: C əfər qardaş, (biz həmişə ona belə müraciət edirdik) m ən hansı rolu oynayacağam? M ən elə bilirdim ki, Cəfər Cabbarlı indi mənə deyəcəkdir: Sevili. Amma əksinə oldu. C.Cabbarlı özünəməxsus təvazö- karlıqla dedi: M ərziyə xanım, mən Gülüş obrazını yazarkən sizi nəzər- d ə tutmuşam. Bu rolu siz yaxşı oynayarsınız. M ən inciyən kimi oldum. İndi olduğu kimi o vaxt da hər bir artist əsərdə baş rolu oynamaq istəyirdi. Cəfər Cabbarlıya yalv armağa başladım: C əfər qardaş, dedim, çox xahiş edirəm, əgər müm- küns ə, icazə verin Sevili oynayım. C əfər gülə-gülə dedi: Yox, M ərziyə xanım, siz yaxşı bilirsiniz ki, mən rol böl- güsünd ə çox qəddaram. M ən dedim ki, hazırlaşaram, heç olmazsa, bir dəfə oynaya- ram, əgər xoşunuz gəlməzsə... C əfər Cabbarlı ayağa qalxdı, əllərimi sıxdı: Neyl əyim, mən Gülüşü də sevirəm, Sevili də, sizi də. Qoy siz dey ən olsun, Sevili oynayın. 105 Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|