Наиля сямядова
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
f əaliyyəti canlandırılmışdır. Bülbül, Şövkət Məmmədova, Ru- hulla Axundov, Əhməd Triniç və başqaları haqqında məlu- matlar verilmişdir. Əhməd Triniç haqqında M.Maqomayev bun ları bildirir: Triniç Bakıya ilk dəfə 1918-ci ildə türklərin g əlişindən əvvəl gəlmişdi. O, mənşəcə albandır. Sonralar, 1920-ci ild ən sonra Triniç müxtəlif idarələrdə rəhbər v əzifələrdə işləmişdir. O, ya qəzet redaktoru, ya konservatoriyanın direktoru, ya türk teatrının direktoru olmuşdur. Lakin heç bir vəzifədə bir ildən artıq qərar tutmamışdır [284, s.31]. Müslim Maqomayevin «N ərgiz» operasının yaranma və in kişaf tarixini əks etdirən gündəliyində tərcümeyi-halı haq- qında məlumat yetərincə deyil. Bəstəkarın Əlyazmalar İnstitu- tunda mühafiz ə olunan sənədləri arasında ayrıca tərcümeyi- halı [283] vardır. Rus dilində yazılmış tərcümeyi-hal pərakən- d ə haldadır. Bununla belə burada bəstəkarın həyat və fəaliyyə- tinin əsas məqamları lazımi qədər işıqlandırılmışdır. Memuar nümun ələri müxtəlif quruluşda, müxtəlif üslubda meydana çıxsa da, bəziləri elmi və bədii cəhətdən sənətkarlıqla yazılmasa da xatirə müəllifinin dövrünün müəyyən cəhətlərini s əciyyələndirməkdə, keçmişi çağdaş oxuculara tanıtmaqda bu janrın önəmi böyükdür. Bir sıra felyetonların, yumorlu-satirik hekay ələrin müəllifi olan böyük pedaqoji təcrübəyə malik dil- şünas müəllim Əlməmməd Mustafayevin xatirələri XIX əsrin sonundan XX əsrin 60-cı illərinə qədərki dövrün mədəni həya- tını, xalqımızın adət-ənənələrini, tanınmış şəxsiyyətlərin həyat v ə fəaliyyətlərinin bəzi məqamlarını işıqlandırmaq, eləcə də memuaristin h əyatını öyrənmək baxımından maraq doğurur. Əsərdə dövrün müəllimləri, aktyorları, yazıçı və şairləri ilə əlaqədar məlumatlar, xatirələr oxucuların nəzərinə çatdırılmış- dır. Ə.Mustafayevin M.Hadi, H.Zərdabi, C.Məmmədquluzadə, M.Ə.Sabir, A.Səhhət, N.Nərimanov, A.Şaiq, S.S.Axundov, Ə.Vahid, C.Cabbarlı kimi tanınmış şair və yazıçılar, S.Ru- hulla, Z.Hacıbəyov kimi incəsənət xadimləri haqqında maraqlı 100 xatir ələri vardır. Cəfər Cabbarlı haqqında yazdıqları həm gələ- c ək dramaturqun çalışqanlığını, həm də Ə.Mustafayevin bir mü əllim kimi qayğıkeşliyini aydınlaşdırır. «Süleyman bəyin m əktəbində mənim şagirdlərimdən birisi də Cəfər Cabbarlıdır. O, dörd il m ənim təlim-tərbiyəmi götürüb birinci buraxılışda birinci yeri tutanlardan olur» [170, s.71]. Daha sonra mü əllif C əfər Cabbarlının üçüncü sinifdə oxuyarkən xəstələnməyindən yazır: «Mən hər gün onu həkimə göndərmək istəyirəm, ancaq o getmir. Burada başqa səbəb yoxdur, bu uşaq dərsdən qalmaq ist əmir. Mən də ondan əl çəkə bilmirəm, çünki o mənim sin- fimd ə birinci şagirddir. Bir gün dərsdən sonra Süleyman bəyə blank yazdırıram və Cəfəri qabağıma qatıb ikinci xəstəxanaya aparıram. Burada ona dərman yazırlar. Axırda Cəfər sağalır və əvvəlki şəklinə düşdükdə mən də rahat yatıram» [170, s.71]. Ə.Mustafayevin xatirələrinin Azərbaycanda məktəb və ma arif işinin öyrənilməsində önəmli rolu vardır. Xatirələrdə Ba kıda azərbaycanlılar üçün fəaliyyət göstərən rus-Azərbay- can m əktəbləri, onların əsas baniləri olan Həsən bəy Zərdabi, H əbib bəy Mahmudbəyov, Sultanməcid Qənizadə, təcrübəli pedaqoqlardan B ədəl bəy Bədəlbəyov, Baba bəy Səfərəlibə- yov, Əlisgəndər Cəfərov, eləcə də Mahmud bəy Mahmudbə- yovun «Əlifba», Davisin «Rus dili», Moskva müəllimləri tərə- find ən yazılmış «Razvitiye reçi uçaşixsya» dərslikləri, müəl- liml ər üçün fəaliyyət göstərən «Dəbistan» məcmuəsi və məc- mu ə qapandıqdan sonra yaranan «Məktəb» məcmuəsi haqqın- da m əlumatlar verilmişdir. Xatirələrin sonunda «Müəllimlərə sözüm var», «T ələbələrə sözüm var» və «Müəllimin məsləhə- ti» hiss ələri məqalə səciyyəlidir. Ümumiyyətlə, iyirmi üç kiçik hiss ədən ibarət olan xatirələrini memuarist 1966-cı ildə ta- mam lamışdır. Xatirələrin yazılma tarixinə gəldikdə isə qeyd etm ək lazımdır ki, bizcə onlar müxtəlif illərdə qələmə alınmış- dır. Bunu əsərdəki təkrar fikirlər təsdiqləyir. Xatirələrdə keç- mişdə baş verən olaylar indiki zamanda nəql olunur. Bu n əqletmə hadisə baş verən vaxt və ya gündəlik şəklində qələ- 101 m ə alınsa idi, məqsədə daha müvafiq olardı. Bir haldaki həmin vaxt deyil, ill ər keçdikdən sonra yazıya köçürülüb, müəllif uşaqlıq və gənclik dövründən keçmiş zamanda danışmalı idi. Bununla bel ə. Əlməmməd Mustafayevin xatirələri dövrün tari- xi, ictimai-siyasi v ə ədəbi-mədəni mühitini öyrənməkdə ma- raq lı qaynaqlardan sayıla bilər. İnsanlar öz xatirələrini, əsasən, yaşlı vaxtlarında qələmə alırlar. Bunun da bir neçə səbəbi olur. Bəziləri öz arzusu ilə bu işə girişir, keçdiyi ömür yolunu xatırlayır, sanki bu illəri yenid ən yaşayaraq xüsusi zövq alırlar. Digər qisim yazıçılar öz xatir ələtini və ya başqası haqqında xatirələrini sifarişlə yazırlar. Nəhayət, bir çoxlarını xatirə yazmağa kimsə təhrik edir: b əziləri bununla asanlıqla razılaşır, bəziləri isə müəyyən müdd ət keçdikdən sonra yazmağı qərara alır. Qısa yaradıcılıq yolunda şeir, hekayə, məqalələrlə yanaşı ölməz dram əsərləri il ə Azərbaycan ədəbiyyatında əzəmətli mövqe tutan böyük sə- n ətkar Cəfər Cabbarlı (1899-1934) iri həcmli memuar əsəri yaz mamışdır. Yəqin ki, bu onun dünyasını erkən dəyişməsi ilə əlaqədar olmuşdur. Bununla belə, ədib bəzi çıxış və məqalələ- rind ə az-çox özü haqqında, gördüyü işlər haqqında məlumat ver mişdir. Müəyyən əsər haqqında fikri, yaradıcılıq hesabatı onun özü t ərəfindən söylənilmişdir. Yazıçı «1905-ci ildə» ta- maşası haqqında çıxışında əsəri nə məqsədlə qələmə aldığını, hansı təəssüratın onu bu işə sövq etdiyini göstərir: «1905-ci ild ə» əsərini yazarkən mən öz qarşımda 1905-ci ildə Bakıda olan bütün inqilabi hadis ələri əhatə etmək vəzifəsini qoymamı- şam. Bu tema öz bədii həllini gözləməkdədir. Bu məsələ ətra- fında hələ tam bir əsər yazılmamışdır. 1930-cu ildə Zaqafqazi- yanı gəzərkən aldığım təəssürat məni bu pyesi yazmağa sövq et mişdir» [43, s.290]. Beləliklə, Cəfər Cabbarlı hər iki xalqın tarixini d ərindən öyrənməyə başlayır və bunları bir-biri üzəri- n ə salışdıran rus çarizminin müstəmləkə siyasətini göstərən pyes üz ərində işləmək qərarına gəlir. Bu milli vuruşma üçün 1905-ci ili bir fon seç ərək «1905-ci ildə» əsərini yazır. Qeyd 102 Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|