42
kameraga kirishi qo’shimcha ish tug’dirdi kameralarni doim tozalab turilishi,
kameralar hizmat vaqtini qisqarishi va sarf harajatlarni ko’payishiga, ishlab
chiqarish koeffitsentini kamayishiga olib keladi. Shuning uchun tolalarni yigirish
kamerasiga kirishdan oldin qo’shimcha tozalash maqsadga muvofiqdir.
Tozalashning turli usullari mavjud bo’lib qolmay tolalarni iflosliklardan tozalashni
havo oqimi orqali amalga oshirish maqsadga muvofiqdir.
Tolalarni tozalash qurulmasi
1966-yilda birinchi bo’lib Chexoslavakiyada
pnevmomexanik ip yigirish
mashinalari uchun iflosliklardan tozalar qurulmalari ixtiro qilindi va ushbu
qurulmaga patent olindi. Ushbu ixtiro keying ishlab chiqarilayotgan
pnevmomexanik ip yigirish mashinalariga mostlab chiqarila boshlandi. Ushbu
moslama bilan jixozlangan BD-200RS rusimli pnevmomexanik ip yigirish
mashinalariga 1972-yilda Chexiyada patent olindi.
Shu vaqtlarda chet el
firmalarida ham chiqindilarni tozalovchi qurulmalar ishlab chiqarildi va ularning
uzliksiz pnevmomexanik ip yigirish mashinalariga ishlab chiqarish tadbiq qilindi.
Yaratilgan tozalash qurulmalardan 4 ta asosiy tozalash qurulmalari zamonaviy
pnevmomexanik ip yigirish mashinalarida samarali foydalanilmoqda. Quyida
ularning texnologik konstruksiyasini ko’rib chiqamiz. Sxemalardagi 1 havo
oqimining yigirish kamerasiga yo’nalishini bildiradi. 2 esa chiqindilarni ajralib
chiqish yo’nalishini bildiradi.Turli xil mashinalarda
tozalash qurulmalari bir-
biridan chang va iflosliklardan ajratish konstruksiyasida farq qiladi. Jumladan RU-
11 rusumli (2.6.a)-rasmda) pnevmomexanik ip yigirish mashinalarida tarovchi
baraban ostida to’g’ri burchakli oynali to’siq orqali chiqindilar ajraladi va havo
yordamida tortib ketadi[9].
43
2.6-rasm. Tozalash qurulmasi
(b-v) tasvirlarda M 1/1 va BD-200 RS rusumli pnevmomexanik ip yigirish
mashinalarida qo’llaniladigan chiqindilardan tozalovchi qurulmalar bilan
jixozlangan bo’lib ushbu mashinalardan chiqindilarni ajratish maxsus kanallar
yordamida amalga oshiriladi. Tozalash qurulmalari tarovchi barabaning ostgi
qismiga o’rnatilgan. V)-rasmda xavo oqimi 2
tomondan perpendikulyar
yo’naladi,bitta kanaldan havo oqimi berilsa ikkinchi kanalda chiqindilar massasi
bilan tushadi. G)-rasmda boshqa konistruksiyalardan farqlanadi,kamera yo’lining
uzunligi qolganlarga nisbatan uzub bo’lib xavo oqimi kameraga yon tomondan
yo’naladi. Bu konstruksiyalardan eng yaxshisi b va v rasmlarda qo’llaniladi. A)-
rasmda mexanik lentali transportdan foydalaniladi. Bunda ifloslik shu lenta ustiga
tushib olib chiqiladi. A)-rasmdagi konstruksiya yirik iflosliklardan tozalaydi lekin
mayda iflosliklar o’tib ketadi. b va v)-rasmlarda hamma iflosliklarni yarmini oladi.
G)-rasmda esa paxta tolasi to’la tozalanadi[9].
Konstruksiyalarni kamchiliklari:
-Tolalarni bir xilda kelishini nazorat qilolmaydi. Tozalash qiyinchiliklarga olib
keladi.
44
-Iflosliklarni ajratishda havoni bir xilda ta’minlay olmasligi.
BD-200 RS yigirish mashinasida chiqindilardan
ajratish uchun kanaldan
havo 35% sarf bo’ladi. Kamera ichida chiqindilarga qarama-qarshi 5 m/sek da
xarakatlanishini ta’minlaydi. Qarama-qarshi xarakatlanayotgan tolalardan ajralgan
iflosliklar tozalanish orqali 30-35 m/sek tezlikda tozalash teshigiga ajralib tushadi.
2-bob bo’yicha xulosa:
1. Tanlangan saralanmadan, yuqori sifatli ip yigirish uchun unga yuqori navli paxta
tolasigina emas, balki yuqori tipdagi paxta navidan qo’shish ham tavsiya etiladi,
lekin uning saralanmadagi miqdori 25 foizdan oshmasligi lozim, aks holda ipning
tannarxi qimmatlashishini tahlil qilindi.
2. Hozirgi kunda pnevmomxanik yigirish mashinalarini ko’plari tozalash
qurilmasiga ega. Bunday mashinalar tarkibidagi xas-cho’p miqdori 5% dan ortiq
bo’lgan aralashmalarni ham qayta ishlash imkoniyatini bermoqda.
3. Iflosliklarni kameraga kirishi qo’shimcha ish tug’dirdi kameralarni doim tozalab
turilishi, kameralar hizmat vaqtini qisqarishi va sarf harajatlarni ko’payishiga,
ishlab chiqarish koeffitsentini kamayishiga olib keladi.
Shuning uchun tolalarni
yigirish kamerasiga kirishdan oldin qo’shimcha tozalash maqsadga muvofiqdir.