National University of Uzbekistan Volume 3

National University of Uzbekistan 
Volume 3 | NUU Conference 2 | 2022
Google Scholar indexed 
Current Issues of Social Sciences and Humanities
 
DOI: 10.24412/2181-1385-2022-2-479-486 
Ijtimoiy-gumanitar fanlarning dolzarb masalalari 
 
 
 
 
 
 
483
 
April, 2022 
https://nuu.uz/ International Scientific Conference 
bo‗lish zaruriyatini e‘lon qilish orqali ma‘naviyatni tarbiyalash, madaniyat va 
dunyoqarashni shakllanishiga xizmat qiladi. [6] 
Shuningdek, zamonaviy jamiyatda bioetika bir tomondan, yangi biotibiyot 
bilimlari va texnologiyalarini ishlab chiqish hamda qo‘llash sohasida o‘ziga xos 
ijtimoiy institut sifatida ishlaydi.Fundamental tibbiy-biologik fanlarni tezkor 
rivojlanishi, yangi biotibbiy texnologiyalarning kashf etilishi ma‘lum bir muhim 
vazifalarni hal etish bilan bir qatorda, tibbiy etika doirasidan chetga chiqadigan
boshqa yangi muammolarni yuzaga kelishigi sabab bo‗ldi. Masalan, genetikaning 
muvaffaqiyatlari, odam genomining ochilishi nafaqat ayrim to‗qimani, balki butun bir 
organizmni klonlash imkoniyatini yuzaga keltirdi. Transplantologiya sohasidagi 
muvoffaqiyatlar o‗z navbatida odam va murda donorligi masalasida qator yangi 
muammolami vujudga keltirdi. Sun‘iy urug‘lantirish, surrogat onalikdan foydalanish 
keng tarqalmoqda. Zamonaviy reanimatologiya oldin umidsiz hisoblangan bemorlami 
hayotga qaytarmoqda. Jinsni o‗zgartirish borasida jarrohlik amaliyoti masalalari hal 
etildi va shu kabilar. 
Bioetika muammolarining birinchi keng ko'lamli muhokamasi 1946 yilda 
Nyurnbergda bo'lib o'tdi. Bu Ikkinchi Jahon urushi davrida nemislar tomonidan 
odamlar ustida olib borilgan tibbiy tadqiqotlar bilan bog'liq edi.1947 yilda Nyumberg 
tribunali natsist jinoyatchilariga nisbatan hukmni e‘lon qilgan. U odamlarda tibbiy 
tajribalar o‗tkazish tartibini belgilovchi ilk xalqaro hujjat sifatida e‘tirof etiladi. 
Tibbiyot soxasi va axloqining rivojlantirishi izchil davom etdi. Ilk bora bir insondan 
boshqa insonga yurakni ko‘chirib o‘kazish operatsiyasi amalga oshirilishi keng 
jamoatchilikni bu masala yuzasidan turlicha yondashuvlariga sabab bo‘ldi. Janubiy 
Afrikalik jarroh Kristian Barnard 1967 yil 3 dekabrda tibbiyotda birinchi bo‘lib 
muvofaqiyatli yurak transilyatsiyasini amalga oshirdi. U yuragi davolab bo‘lmas 
darajadagi xasta bemorga, avtohalokat natijasida tuzatib bo‘lmas holatdagi miya 
o‘limi jarohatini olgan bemor ayolning urib turgan yuragini qo‘ydi va operatsiya 
muvofaqiyatli bo‘ldi. Ammo bu olamshumul inqilobiy hodisa yuzasidan 
jamoatchilik fikri va munosabati juda ziddiyatli bo‘lib chiqdi. Ayrimlar uni 
qahramon sifatida, ayrimlar esa qotil sifatida gavdalantirishdi.[7] 
Bioetika ekologik harakat mafkurasining shakillanish tarixida ilk bora 
qo‘llanilgan. Ilmiy texnika yutuqlari insonga foydali jihatlarni olib kelish barobarida, 
tabiat va tirik mavjudotlarga jiddiy tahdid va yoqotishlar olib kelishini tarix o‘zi 
isbotlab turibdi. Ekologik fikrlashning biotibbiyot sohasiga ta'siri, 
ayniqsa, 1966 yildagi talidomid halokatidan keyin kuchaydi. Bu 
fojia fan va amaliy tibbiyot o'rtasidagi munosabatlar strukturaning 

---