Navoiy davlat konchilik instituti erkayev a. U., Reymov a. M., Nurmurodov t. I., Umirov f. E

4.2- jadval
EFK ishlab chiqarish ko‘rsatkichlari

1	Texnologik unum	Kt. unum	P2O5 ni xomashyodan EFKga o‘tish darajasi amaliyotda 95-96% Kt.unum=(Ke.o‘t*Kyuv)/100 fosfat 71-94
2	Eritmaga o‘tish.	Ke.o‘t.	P2O5 ni xomashyodan eritmaga o‘tish darajasi
3	Yuvish koeffitsenti	Kyuv.	bu Kt unumdan 2-3% kata bo‘ladi.
4	Xo‘jalik unumi	Kx.un	Odatda 72-95% ni tashkil etadi. Mexanik isrofni xisobga olganda 93-95% bo‘ladi.

4.3 - jadval
1t 100% li P₂O₅ tutgan EFK olish uchun xomashyo sarfi

№	Xom ashyo	apatit	Karatog‘ fosforiti	Qizilqum fosforiti
1	Fosfat	2,73-2,65	4,387-4,278	2,924-2,84
2	100%li H2SO4	2,48-2,45	3,37	3,09-2,68
3	gips soni	G-1,6	G-1,45-1,48	G-1,85

4.4 - jadval
Ekstraksiya jarayonida ishlatiladigan asosiy jixozlari

Jixoz nomi		Asosiy ko‘rsatkichlari
Ekstraktor Filtr Absorbsion sistema	-Bir bankali -Ikki bankali va undan ortik -To‘g‘ri burchakli rezervuarlar -2-8 silindrik pogonali qurilma -Barabanli -Lentali Karusel vakuum filtr (KVF) EFK	ǿ-13µ; N-5,3m τ-2-8soat V-450-1500m^3 Qayiqcha o‘lchamlari l-1,9m N-0,9m h-0,2m S-40-135m^2 soni - n-24ta 500-800kg/m^2s 1000-1400kg/m^2s

Tayanch so‘zlar
Ekstraksiya, gips, poligidrat, digidrat, gipssoni, apatit, qaytariluvchi, eritma, quyqa, fosfogips, ftor, gaz, filtr, EFK, karuselli vakuum filtr.


Sinov savollari.

1. 
   Qanday jarayonga ekstraksiya usuli deyiladi?
   
2. 
   Qayta ishlatiluvchi eritma nima va nima uchun ishlatiladi?
   
3. 
   Ekstraksiya fosfor kislotasi olishning necha xil usuli bor?
   
4. 
   Kalsiy sulfat kristallo gidratlarini olishda SO₃ suyuq fazadagi konsentratsiyalari qanday?
   
5. 
   Sanoatda qanday ekstraksiyalardan foydalaniladi?
   
6. 
   Ekstraksiya fosfor kislotasini olish qanday bosqichlardan iborat?
   
7. 
   Qanday filtrlash uskunalari bor?
   
8. 
   Ekstraksiya jarayoning asosiy shartlari qanday amalga oshiriladi?
   
9. 
   EFK ni bug‘latish sxemasini tushuntiring.
   
10. 
    Ekstraksion fosfor kislota olishning digidratli usuli qanday bajariladi?
    

V BOB. Qo‘shaloq superfosfat

5.1. XOSSASI VA ISHLATILISHI

Tabiiy fosfatlarni fosfor kislotasi bilan parchalash natijasida oddiy superfosfatdan asosan fosfatli birikmalar (monokalsiyfosfat va ma’lum miqdordagi erkin fosfor kislotasi) bo‘lishligi bilan farqlanadigan qo‘shaloq superfosfat olinadi. Qo‘shaloq superfosfatdagi kalsiy sulfat qo‘shimchasi - fosfatning, tarkibida sulfat-ion bo‘lgan ekstraksion fosfor kislota bilan parchalanishi yoki ruda tarkibida sulfatlarni bo‘lishi hisobidan ishtirok etishi mumkin. Chunki qo‘shaloq superfosfat ishlab chiqarish uchun odatda ekstraksion fosfor kislotasi ishlatiladi, lekin tabiiy fosfatning bir qismi fosfor kislota olish uchun sulfat kislota bilan, qolgan qismi esa tayyor maxsulot olish uchun fosfor kislota bilan parchalanadi.

Qo‘shaloq superfosfat (uni chet ellarda, ba’zan, uchlik superfosfat nomi bilan yuritiladi) tarkibidagi Р₂O₅ ning miqdori oddiy superfosfatdagiga nisbatan 2-3 marta ko‘p va uning tarkibida: Р₂О_5(o‘zl). = 42-50% (xom ashyo sifatiga bog‘liq holda); Р₂О_5(umum) = 45-56%; Р₂О_5(s.e.) = 38-42% va Р₂О_5(erkin) = 1,5-5% bo‘ladi.
Qo‘shaloq superfosfat konsentrlangan fosfat kislota (52-54% Р₂O₅) ishlatilgan holda kamerali (oddiy superfosfatga o‘xshash) usulda va 28-36% Р₂O₅ li kislota qo‘llagan holda oqimli (kamerasiz) usullarda olinadi. Kamerali superfosfat omborga tashlangan holda etiltiriladi. Oqimli usulda esa birdaniga donadorlangan (omborli etiltirishsiz) maxsulot olinadi. Kamera-oqimli usul ham mavjud bo‘lib, unda oson parchalanadigan fosforit unidan olingan kamerali superfosfat etiltirish bosqichisiz to‘g‘ridan-to‘g‘ri donadorlash va quritishga uzatiladi.