Navoiy davlat pedagogika instituti tarix fakulteti

Biosfera
(bio..+yun.sphaira-shar)- yerning hayotga makon bo’lgan, tirik organizmlartarqalgan joyi, 
qismi. 
Vassal
-(lot.vassalus< vassus-xizmatkor). Bo’ysundirlgan, tobe, qaram. 
Diniy –badiy qonun - 
me’morchilikda ham yaqqol ko’zga tashlanadi. Masalan, yirikmasjid-
jomening tashqi va ichki ko’rinishiga e’tibor qilaylik: kiraverishdagi peshtoqdaKalomullodan oyatlar, 
bir yonda mezona-minora, tomda gumbaz, hovlida tahorat uchun hovuz,ichkarida diniy va dunyoviy 
rahbarlargaatalgan maxsus joy-maqsura, fatvolar o’qiladigan, va’zaytiladigan minbar, qibla 

---

 171 
tomondamehrob va hokazo. Bularsiz jome masjidni tasavvur qilishqiyin. YOki nasroniylar 
cherkovida mehrob (altar’), devor va shiftlarda Bibi Maryam, Isoalayhissalomning tasvirlari, 
gumbazlar, qo’ng’iroqxona singari unsurlar albatta bo’lishi kerak. 
Diniy –badiiy asarda ramz -
. Ramzning o’zigaxos xususiyati shundaki, u o’zmazmuniga emas, 
butunlay boshqa mazmunni anglatadigan shakl, o’z mohiyatini emas, butunlayboshqa mohiyatni 
ifodalaydigan hodisa, qisqasi, butunlay boshqa botinni ifodolovchi zohirdir.SHu bois ham u sirli, 
yashirin hodisa: uni muayyan bilimga ega bo’lmay turib anglash mumkinemas. 
Daochilik 
- ushbu yo’nalishining muhim belgisi, bu-fazo (kosmos) va tabiatning azaliy vaabadiy 
go’zalligi; jamiyat va inson go’zalligi darajasi esaana shu borliq go’zalligiga qanchaliko’xshash, 
yaqin ekanligi bilan belgilanadi. 
Gominizasiya 
– narsa va hodisalar kelib chiqishi, rivojlanishining bir xilliligi. Madaniyatyaratilishi, 
rivojlanishidagi umumiy manba’ va tomirlar: inson faoliyati, nutqning vujudgakelishi v.b. 
Garmoniya- 
(yun. Harmonia - aloqa, uyg’unlik) - ma’lum tizim elementlari, tarkibiyqismlari 
rivojlanishining muayyan davrida o’zaro muvofiq, mutanosib,uzviy bog’liqlik vaaloqadorlik holatini 
anglatuvchi tushuncha. Garmoniyaning namoyon bo’lish shakllari ko’p.Masalan, falsafada mazmun 
va shakl,butun va bo’lak, sistema va elementlar o’rtasidagimutanosiblikka nisbatan ishlatiladi; 
musiqa san’atida ko’pchilik ijro etadigan qo’shiqlar, xorlaruyg’unlikni bildirsa, oilada er vaxotin 
o’rtasidagi bir biriga moslik, bahamjihatlik va totuvlikni 
anglatadi, ma’naviyatda o’zaro hurmat va bag’rikenglik asosida quriladigan barqarorlik vainsoniy 
munosabatlardagi o’zaro uyg’unlikni ifodalaydi. 
Gumanizm 
(lot. humanus – insoniylik) – insonga nisbatan yuksak ma’naviyat tamoyillariasosida 
munosabatda bo’lish, insonparvarlik g’oyasi vaamaliyoti.