Naxçivan dialekt və ŞİVƏLƏRİNİn lüĞƏTİ

dözm
ək.  –Mənim çəx'dix'lərimə  sən  heş  bir gün də  bavar 
eliy
əmməzdin. 
Dilimizin Qarakils
ə və Füzuli şivələrində də bu vahidə 
h
əmin mənada rast gəlirik (1, s.36). 
BAYA ÇIXARTMAX 
(Şahbuz) – hər hansi bir işi görə 
bilm
əmək. –Guya gəldi bizi baya çıxartdı. 
BAYANŞİRƏ  (Sədərək)  –  üzüm növü. –İyulda, 
avqusda yetişir bayanşirə üzüm. 
BAYDIRMAX 
(Naxçıvan)  –  bir  şeyin  qədrini 
bilm
əmək nəticəsində  onun  əldən getməsi, itirmək.  –Güya 
verdim sür
əsən  maşını  rahat olasan, sən də  həmən dəyqə 
baydırdın. 
BAYRAMÇALIX 
(
əksər  şivələrdə)  –  Novruz 
bayramında  insanların  bir-birini görməyə,  bayramını  təbrik 
etm
əyə  gedəndə  apardıqları  pay.  –Uşaxlara  bayramçalıx  pay-
pürüş almışam, gələrsən ge:p görərix'.  
BAZAROĞLU  (Naxçıvan)  –  avara, tərbiyəsiz.  –
Bazaroğlunnan nə qanacax gözdüyürsən sən. 
BAZBURUTDU  (Bab
ək,  Naxçıvan)  –  görkəmli, boy-
buxunlu. –G
əlimli, yekəpər adama bazburutdu diyərix'. 
BAZI  I (
Bist, Ələhi, Xurs, Nəsirvaz) - xışın kötüyünü 
boyunduruqla birl
əşdirən ağac hissə. 
BAZI II (Ordubad) – l
əklər arasındakı köndələn torpaq 
m
ərz. 
BAZZAS  (Bil
əv,  Dırnıs,  Tivi)  –  qənim,  düşmən.  –
Qurdun  bazzası  beymədərandı.  Uşəxlərda qurd olanda 
37 
 

---

d
əmliyip verərıx. 
BEÇƏRƏ  (Baş  Dizə,  Behrud, Məzrə, Üstupü)  –  kal 
armud. –Beç
ərə qarın ağrısı:n dərmənidi. 
BECA  (C
əhri) – nahaq, boş yerə. –Beca yerə əlləşmə, 
düz
ələn iş dəyil. 
BECİD (Naxçıvan, Ordubad) – tələsik, yeyin, tez-tez. –
Bir
əz becid gəlin görəx'. 
BEDAMAR 
(Aşağı  Uzunoba,  Yuxarı  Uzunoba)  – 
qeyr
ətsiz, qorxaq. –Bedamar adamdı, ona baş qoşma. 
BEDANA TUT  (Nüsnüs)  –  balaca tut. –Q
əşşəx' 
şipşirindi, əmma bedana tutdu, xırda olur. 
BEDDAM OLMAX 
(Naxçıvan)  –  biabır  olmaq,  adı 
pis
ə  çıxmaq.  –Şərxata  adamnan  uzax  dursan  yaxşıdı,  adıvı 
beddam eliy
ər. 
BEKARA 
(Qazançı) – yararsız, pis. –Bekara şeydi, heç 
onnan vaxd itirm
əyə dəyməz. 
BEKAR-
BEHDİN  (Naxçıvan)  –  heç bir iş  görməyən, 
boş-boş gəzən. –Yasin elə ömrü boyu bekar-behdin gəzib da. 
BEKDANƏ  (Nüsnüs)  –  heyva toxumu. –Boğazım 
yaman ağrıyır, bekdanə suyu içəcağam. 
BELÇƏ (əksər şivələrdə) – təndirdən kül çıxaran alət. –
Belç
əynən təndirin külün təmmizdiyərix'. 
BEMƏNSİL  (Naxçıvan)  –  işə  yaramayan.  –Həylə-
h
əylə uşağı bemənsil eliyip qoyup ora. 
BEŞÜYÜR (əksər şivələrdə) – avara, fərasətsiz. –Ağıllı 
38 
 

---

oğul neynir dədə malın, beşüyür oğul neynir dədə malın. 
BEYBUT 
(Şahbuz)  –  qılınc.  –Taleh  bını  görüp 
beybutunu qoydu böyürün
ə, gözdədi görsün nə deyir. 
BEYMƏZDƏMƏX'  (Ağbulaq)  –  danlamaq, öyüd-
n
əsihət vermək.  –Gəlsin  bir  yaxşıca  beyməzdiyəciyəm özünə 
g
ələcəx'.  
BEYŞÖLƏT  (Ordubad)  –  çirkin,  yaraşıqsız.  –
Beyşölətin biridi onu kim alacax. 
BEYTAŞ  (Sirab)  –  sahibsiz.  –O qədəm  beytaş  yerrər 
varıydı ki, indi hökmət paylıyıp cəməhət əkir.  
BEYTİN  YER  (Biçənək)  -  əkilməyən, istifadə 
olunmayan yer. –Neç
ə ildi əl dəymir bıralara beytin yerdi. 
BEYVAX (Bab
ək, Kəngərli, Naxçıvan, Şahbuz) – gec. 
–
Beyvaxdı ta durun gedəx' geciyə qalmıyax.  
BƏDOY//BƏDƏV  (Şahbuz)  –  yaxşı  bəslənmiş 
qaçağan, yaxşı yerişli və güclü erkək at. –Bir bədoy at lazımdı 
oralara qalxmaxdan yana. 
BƏDSUYUM  (Culfa,  Naxçıvan,  Şahbuz,  Şərur)  –  pis 
gözl
ə baxan. –Bı Səmaya elə bədsuyumdu kin, suyumun salladı 
ta q
utardı. 
BƏGGAH  (Ordubad)  –  paltarın  bağ  keçirilən yeri. –
B
əggah şalvarda, yupqada kəməri keçirtdiyimiz yerdi. 
BƏĞDATI (Çənnəb, Gilançay, Ordubad, Unus) – ağac 
v
ə ya qamışdan tikilən ev. -Orda indi bəğdatı əvlər düzəldiplər 
g
ələn qonəxlər qalır. 
39 
 

---

BƏHRƏ  (Culfa,  Şahbuz)  –  keçmişdə  məhsulun onda 
biri h
əcmində alınan vergi. 
BƏHRƏDAR (Şahbuz) – bəhrəni yığan adam. 
BƏXİCİ  (Ordubad)  –  falçı.  –Əvvəllərdən bəxicilix' 
eliyirdi, 
əmə indi yox. 
BƏLGƏ  (əksər  şivələrdə)  –  nişandan  əvvəl  oğlan 
evinin qız evinə apardığı üzük və ya əşyalar. –Nişannan əvvəl 
qıza bəlgə aparrıx. 
BƏLİM  (Culfa,  Şahbuz)  –  döyülmüş  taxılın  küləşi.  –
B
əlimi verərix' mal-heyvana. 
BƏLLƏ (Badamlı, Keçili, Kükü, Külüs) – xırda qulaqlı 
qoyun. –Bir günn
əri sürüdən bəllə yoxa çıxdı. 
BƏLLƏBAN  (Naxçıvan)  -  uşaqları  qorxutmaq  üçün 
işlədilən  varlıq,  damdabaca.  –Unda  çıqqqılıydı,  qorxudanda 
deyidim kin, b
əlləban, gə bını apar. 
BƏNARAH (Kotam) – ev divarlarının üzərinə düzülən 
sonuncu  çıxıntılı  daşlar.  –İsgəndər, gə  gedax  bizim  damın 
b
ənərahların düzəldax. 
BƏNDAL  (Şahbuz)  –  nallamağa  qoymayan  at.  –
B
ədhəfsələ atdı da, ona gora da qoymur nallıyasan. 
BƏNDƏM (Biçənək) -  dərz bağlamaq üçün kökündən 
çıxarılmış sünbüldən və ya yumşaq otdan düzəldilən qurşaq. –
B
əndəmnən bağ bağlıyarıx. 
BƏNDƏMLƏMAX  (Ordubad)  –  taxılı  bəndəm ilə 
bağlamaq. –Yığannan sora taxılı gərəx' bəndəmlıyasan. 
40 
 

---