Neft emulsiyalarini parchalash uchun ishlatiladigan
deemulgatorlar.
Maruza rejasi.
6.1. Neftni parchalashda deemulgatorlarning o’rni.
6.2 Deemulgatorlarning tasnifi va ularga qo’yiladigan talablar.
6.3. Neft emulsiyalarini parchalashning asosiy usullari.
6.4. Suv – neft emulsiyalarini parchalash usullari.
6.1. Neftni parchalashda deemulgatorlarning o’rni.
Neft emulsiyalarini hosil bo‘lishini oldini olish va hosil bo‘lgan neft
emulsiyalarini parchalash uchun deemulgatorlar – sirt faol moddalar ishlatiladi.
Deemulgatorlarning vazifasi suv tomchilarining yuzasidagi emulgatorlarni, ya’ni
neft va qatlam suvi tarkibidagi tabiiy sirt faol moddalarni (asfalten, naften, qatron
(smola), parafin) siqib chiqarishdir.
Deemulgatorlarning samaradorligi deganda
deemulgatorlarning sarfi,
tayyorlangan neftning sifati (uning tarkibidagi xlor tuzlarining, suvning va
mexanik aralashmalarning qoldig‘i), eng past harorati
va neftni tindirish vaqti
nazarda tutiladi.
Deemulgatorlarning samaradorligi ma’lum bir konning suvsiz neftidan va
qatlam suvidan tayyorlangan, hamda bir xil muddatda
tindirilgan emulsiya
namunalarida sinaladi.
6.2 Deemulgatorlarning tasnifi va ularga qo’yiladigan talablar.
Emulsiyalarni parchalash uchun ishlatiladigan deemulgatorlar ikki
guruhga bo‘linadi:
- ionogen (suv eritmalarida ion hosil qiluvchi);
- noionogen (suv eritmalarida ion hosil qilmaydigan).
Birinchi guruhga kam samarador deemulgatorlar kiradi. Bular neytrallangan
qora kontakt (NQK) va neytrallangan nordon gudron (NNG).
Ikkinchi guruhga diproksamin – 157, proksamin – 385; dissolvan – 4411,
siparol, poliakrilamid kiradi.
Noionogen deemulgatorlar ionogen deemulgatorlarga nisbatan qator
afzalliklarga ega. Bular quyidagilar:
1) solishtirma og‘irligi kichik (diproksamin – 157 va dissolvan 4411 60 – 70
0
C haroratdagi emulsiyaning bir tonnasiga – 20 – 30 g ketadi,
bunda neftning
suvlanganligi 1 % bo‘ladi).
2) suvda yaxshi eriydi, qatlam suvi va neftdagi tuz va kislotalar bilan
ta’sirlashmaydi, quvur va apparatlarda cho‘kindi hosil qilmaydi.
3) NQK dan 4 – 6
marta qimmat, lekin sarfi NQK ga nisbatan yuz marta
kam.
Deemulgatorlar quyidagi talablarga javob berishi lozim:
Emulsiya fazalaridan (neft yoki suv) birida yaxshi erishi lozim;
«neft - suv» tutash yuzasidagi tabiiy emulgatorlarni siqib chiqarish uchun
yetarlicha sirt faollikka ega bo‘lishi lozim;
«neft - suv» chegarasida eng kam reagent sarfi bilan fazalararo taranglikni
kamaytirish;
qatlam suvida
koagulyasiya qilmasligi;
metallarga nisbatan inert (muqarrar) bo‘lishi (zanglamasligi).
SHu bilan birga deemulgatorlar arzon, transport qilinishi oson
bo‘lishi, harorat o‘zgarishi bilan o‘z xususiyatlarini o‘zgartirmasligi,
ishlov
berilgandan so‘ng neftning sifati yomonlashmasligi va turli neft – suv
emulsiyalarini parchalash qobiliyatiga ega bo‘lmogi lozim.
Noionogen deemulgatorlar o‘zlarining kimyoviy xususiyatlari bilan mana
shu talablarga javob beradi.