Neft-qaz yataqlarının işlənmə

Cumulative Gas Production, MSTM

Gas Production Rate, KSCM/DAY

Cumulative Water Production, KSTCM

Water Production Rate, STCM/DAY

Cumulative Oil Production, KSTCM

Oil Production Rate, STCM/DAY
Şəkil 18. Cari hasilatlar üzrə adaptasiya əyriləri nümunəsi


Şəkil 19. Cəm hasilatlar üzrə adaptasiya əyriləri nümunəsi

Şəkil 20. Adaptasiya prosesindən sonra cari su-neft-qaz konturlarının görünüşü Modelin adaptasiya prosesi uğurla başa çatdıqdan sonra işlənmə göstəricilərinin

proqnozlaşdırılmasına başlamaq olar. Çünki, su-neft, neft-qaz konturlarının cari vəziyyəti və
bununla da qalıq ehtiyatların yerləşməsi və həcmi haqqında dəqiq məlumat əldə olunmuşdur. İşlənmə göstəricilərinin proqnozlaşdırılması zamanı yeni hasilat quyularının yerləşdirilməsi, onların bütün istismar göstəricilərinin proqnozu, laylara müxtəlif təsir üsullarının modelləşdiriləməsi, təsir üsullarının səmərəli olub-olmamasını, suvurucu quyuların yerləşmə sxemlərinin tərtibi, onların təsir sahəsində olan hasilat quyuları ilə əlaqələrini (şəkil 21) və s. geoloji-texnoloji tədbirlərin nəticələrini əvvəlcədən hesablamaq və müqayisəli təhlil etmək mümkündür.

Şəkil 21. Suvurucu və hasilat quyuları arasında əlaqənin proqnozu

Hal-hazırda yataqların üçölçülü geoloji modelləşdirilməsi üçün Beynəlxalq standartlara cavab verən, Windows mühitində işləyən və dünyanın aparıcı neft şirkətlərinin istifadə etdiyi Petrel (Schlumberger), İRAP RMS (ROXAR), DecisionSpace (Landmark), GeoGraphics (Landmark); hidrodinamiki modelləşdirmə üçün isə Eclipse (Schlumberger), NEXUS-VIP (Landmark), Tempest More (ROXAR) kimi proqram vasitələri mövcuddur.

Ədədi üsulların tətbiqi ilə birfazlı flüidlərin süzülmə proseslərinin tədqiqi.

Yataqların işlənilmə prosesinin təhlili baxımdan mayenin və qazın quyuya axınının tədqiqi vacib elmi-təcrübi əhəmiyyət kəsb edir. Belə ki, həmin tədqiqatlarla quyunun drenaj zonasında işlənilmənin əsas dinamik göstəricilərinin zaman və fəza dəyişənlərinə görə izlənilməsi mümkün olur. Bu məqsədlə müvafiq hidroqazdinamik qoyuluşlu məsələlərə müraciət edilməsi zərurəti meydana gəlir.
Ümumiyyətlə, ədədi üsulların tətbiqi ilə birfazlı flüidlərin süzülmə prosesləinin tədqiqi xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Belə ki, ədədi üsulların tətbiqi ilə neft və qaz yataqlarının işlənilməsinin texnoloji proseslərinin tədqiqi prosesə təsir edən amilləri tamlıqla nəzərə almağa imkan verir.
Həm birfazlı, həm də çoxfazlı flüidlərin süzülmə məsələlərinin araşdırılmasında bir sıra əlverişli üsullar yaradılmışdır ki, bu üsulların tətbiqi ilə prosesi təsvir edən əsas göstəricilərin dinamikasını izləmək mümkündür.
Sonlu-fərqlər üsulu ilə baxılan prosesi tədqiq edərkən, əvvəlcə, prosesi təsvir edən diferensial tənlik və ya tənliklər sistemi lay modeli üzrə diskretləşdirilir (şəbəkə oblastı daxil edilməklə), daha sonra isə həmin tənlik və ya tənliklər sistemi bu diskret oblastda müvafiq fərq sxemi ilə əvəz olunur. Alınmış cəbri tənliklər sistemi bu və ya digər dəqiq və ya iterasiya üsulunun (Qauss üsulu, Yakobi üsulu, qovma üsulu və s.) köməyilə həll edilir və axtarılan dinamik göstərici təyin edilir. Axtarılan dinamik göstərici kimi, bir qayda olaraq, birfazlı axın halında lay təzyiqi çıxış edir.
Flüidin quyular sisteminə axını ilə səciyyələnən texnoloji proseslərin ədədi modelləşdirilməsi zamanı quyudibi təzyiqin zaman üzrə təyini üçün quyunun modelləşdirilməsi prosedurundan istifadə edilir. Belə məsələlərin həlli üçün ilkin tənlik və ya tənliklər sisteminin fərq analoqunun yazılması, onun riyazi üsulların köməyilə həlloluna bilən əlverişli şəkilə gətirilməsi ilə yanaşı, nəzərdən keçirilən texnoloji şəraitə uyğun başlanğıc və sərhəd şərtlərinin müvafiq ədədi fərq analoqları ilə əvəz olunması zəruridir.
a) b)
Bloklu (a) və düyünlü (b) şəbəkə
Bir çox hallarda üsulun yığılmasının tədqiqi xüsusi əhəmiyyət kəsb edən məslələrdən hesab olunur. Bunun üçün aşkar və qeyri-aşkar fərq sxemlərində yazılmış fərq tənliklərindən istifadə olunur. Bir qayda olaraq, aşkar sxem üzrə yazılan fərq tənlilkərinin həlli şəbəkə addımlarının seçilməsinə nəzərən şərti yığılır, yəni sxemin yığılması üçün şəbəkə addımları və tənliyin əmsallarından düzəlmiş parametrin müəyyən məhdudluq şərtini ödəməsi tələb olunur. Lakin bu yanaşmanın xarakterik üstünlüyü ondadır ki, bu sxemlər üzrə ədədi həllərin alınması zamanı əldə olunan şərti ödəyən maksimal şəbəkə addımlarının seçilməsi sxemin kifayət qədər dəqiqliyə malik həllə srətli yığılma sürətini təmin edir. Qeyri-aşkar sxem üzrə uyğun məsələlərin araşdırılması zamanı isə sxem həllə şərtsiz yığılır. Yəni əlavə şərtin ödənməsi tələb olunmur. Lakin bu halda yığılma sürəti aşağı olur və kifayət dəqiqliyə malik həllin alınması üçün daha kiçik addımların seçilməsi lazım gəlir ki, bu da öz növbəsində nisbətən daha çox hesablama resursu tələb edir. Bu məqsədlə, əvvəlcə bir çox hallarda tənliyin ölçüsüzləşdirilməsi lazım gəlir. Quyuətrafı zonada təzyiq dəyişməsi daha intensiv baş verdiyindən, bu zonada layın uzaqlaşmış hissələrindən fərqli olaraq şəbəkə oblastının daha kiçik addımlar əsasında qurulmasına ehtiyac
olur. Bəzən bu problemi quyunun təsir zonasının fəza dəyişəninə əsasən yeni əvəzləmə daxil etməklə aradan qaldırmaq olur.
Qeyd olunanlarla bağlı olaraq, burada nümunə olaraq qaz yatağında qazın tükənmə rejimində quyuya oxasimmetrik müstəvi-radial axını məsələsinin qoyuluşu və onun ədədi həll sxemi gətirilir. Bu sxemin köməyilə qazın, eləcə də məsaməli mühitin fiziki xassələrinin təzyiqdən asılı real dəyişmə qanunauyğunluğu nəzərə alınmaqla quyunun drenaj radiusu üzrə (eləcə də zamana görə) təzyiqin paylanmasını müəyyənləşdirmək mümkündür.
Aşağıdakı qoyuluşlu məsələnin həll edilməsi tələb olunur:

1  ^ p p ^
1  mp

  _
r  r  r , t  0





q
r r ^  ( p)z( p) r ^



q

k
k₀ t z( p)

0
_{m  m e} _s ( p p₀ )
p(r,0)  p₀ , m(r,0)  m₀

r r_k


r r_q