Neft-qaz yataqlarının işlənmə

Düşmə tipi	b
D
Eksponensial	b  0	Sabit
Hiperbolik	0  b  1	Dəyişən
Harmonik	b  1	Dəyişən

Eksponensial düşmə (Exponential Decline).

Eksponensial düşmə zamanı debitin düşmə əmsalı b sıfıra bərabər olur, D isə dəyişməz kəmiyyətdir, deməli, (1) tənliyini aşağıdakı kimi yazmaq olar:
^ q_t ^

q  q
ln^{ }
q

D  K  ^{i 1}   ^{ i } ,

burada b  0 ,

q_i – başlanğıc debit,
q_t – t zaman anında quyu debiti,
K – sabit.
Debitin zamandan asılılığı:


t zamanda V toplam hasilat
q_i t



i
q(t)  q e^{ Dt}

q debitdən V toplam hasilat
V (t)  ^qi 1  e^Dt ^.
D

V (t) 
q_i  q_t

1 e^D

Son neft hasilatını aşağıdakı düstürla qiymətləndirmək olar

V_ 
q_i

1  e^D

Debitin q_i –dən q_t –yə düşməsinə lazım zaman t -dir
_{t } lnq_i  q_t 

D

Hasilatın düşmə tempinin D əmsalını eksponensial düşmə üçün ln(q)-t və ya q-V (cari hasilatın toplam hasilatdan asılılığı) dəyişdirilmiş koordinatlarında giriş məlumatlarının xəttiləşdirilməsi zamanı maillik bucağının tangensi kimi (Excel-də SLOPE funksiyası) tapmaq olar.
q-V asılılıqdan q=0 üçün son neft hasilatını qimətləndirmək olar. Bunun üçün xəttin q oxu ilə kəsişmə qiymətini (INTERCEPT funksiyası) maillik bucağının tangensinin (SLOPE funksiyası) mütləq qiymətinə bölmək lazımdır.


ln(q)-t

q-V

Hiperbolik düşmə (Hyperbolic Decline).

Hiperbolik düşmə halında debitin düşmə əmsalı D, b kəmiyyətindən asılıdır və zamana görə dəyişir
D  Kq^b , burada 0  b  1
Hiperbolik düşmədə başlanğıc şərtlər üçün

q

b
K  ^Di
i
burada D_i – hasilatın düşməsinin başlanğıc tempidir. Debitin zamandan asılılığı

1
q(t)  ^qi

t zaman üçün V toplam hasilat
1  bD_it ^b



b1 _

q_{i }1  1  bD_it  ^b _

Q –dən asılı V toplam hasilat
V (t) 
 



1  bD_i

_qb _q1b _{ q}1b _
V (t)  ⁱ _ ⁱ _ ^t
1  b D_i
Debitin q_i –dən q_t –yə düşməsi üçün lazım olan t zaman
^ q ^b
^{ i }  1
_{t }  ^qt 
bD_{i .}
Hiperbolik düşmə tənliyinin əmsallarını bD qiymətlərinin seçilmiş giriş məlumatlarının xəttiləşdirilməsi ilə dəyişdirilmiş ln(q_i/q)-ln(1+bDt) koordinatlarında tapmaq olar.

Harmonik düşmə (Harmonic Decline).

Debitin harmonik düşməsi zamanı D əmsalı debitdən asılıdır və zamana görə dəyişir.
D  Kq , burada b  1
Başlanğıc şərtlər üçün harmonik düşmədə
K  ^{Di ,}
q_i
burada D_i – hasilatın düşməsinin başlanğıc tempi. Debitin zamandan asılılığı

q
q(t)  _ ⁱ _

t zamanda toplam V hasilatı
1  D_it



D
V (t)  ^qi ln1 D t 

q –dən asılı V toplam hasilat
i
i
q_i ^ q_i ^

V (t)  ln^{ }
D q
i  t 
Debiti q_i –dən q_t –yə düşməsi üçün lazım olan zaman
^qi  1
_{t } q(t) _.
D

Hasilatın harmonik düşmə üçün düşmə tempinin əmsalı D–ni ^{𝑞𝑖−𝑞}
𝑞
– t dəyişdirilmiş

koordinatlarında giriş məlumatlarının xəttiləşdirilməsi ilə maillik bucağının tangensi kimi
(SLOPE funksiyası) tapmaq olar. Ondan başqa ¹ – t ya da ^𝑞𝑖 – t dəyişdirilmiş koordinatlarından

da istifadə etmək olar.
𝑞 𝑞

𝑞_𝑖−𝑞 _{– t}
𝑞

¹ – t
𝑞


^𝑞𝑖 – t
𝑞
Harmonik düşmə zamanı debit eksponensial və hiperbolik düşməyə nisbətən asta düşür və bu nisbətən daha böyük ehtiyatlara işarə ola bilər.

İSTİFADƏ VƏ TÖVSİYYƏ OLUNAN ƏDƏBİYYAT SİYAHISI

1. 
   Мирзаджанзаде А.Х., Хасанов М.М., Бахтизин Р.Н. Этюды о моделировании сложных систем нефтедобычи. Нелинейность, неравновесность, неоднородность. - - Уфа : Гилем, 1999, 464с.
   
2. 
   Азиз X., Сеттари Э. Математическое моделирование пластовых систем. - Москва-Ижевск: Инст. комп. иссл., 2004, 416 с.
   
3. 
   Мирзаджанзаде А.Х., Хасанов М.М., Бахтизин Р.Н. Моделирование процессов нефтегазодобычи. Нелинейность, неравновесность, неопределенность. - Москва-Ижевск: Институт компьютерных исследований, 2004, 368 с.
   
4. 
   Dake L.P. Practice of Reservoir Engineering, Elsevier, 2001.
   
5. 
   Deutch C.V.. Geostatistical reservoir modelling. Oxford University Press, 2002.
   
6. 
   Tarek Ahmed. Reservoir engineering handbook. Houston, Gulf Professional Publishing Company, 2001, 1186p.
   
7. 
   Tarek Ahmed, Paul D. McKinney Advanced Reservoir Engineering. Houston, Gulf Professional Publishing Company, 2005, 407p.
   
8. 
   IRAP RMS User Guide, ROXAR.
   
9. 
   TEMPEST MORE User Guide, ROXAR.
   

MƏTNDƏ İSTİFADƏ OLUNAN QISALDILMIŞ SÖZLƏR

QGT – quyuların geofiziki tədqiqi. STP – süzülmə - tutum parametrləri. GM – geoloji model.
DFGTM – daim fəaliyyətdə olan geo-texnoloji model. QK – qamma karotaj.
QP – quyu potensialı (karotaj). SNK – su-neft konturu.
QNK – qaz-neft konturu. SQK – su-qaz konturu. HM – hidrodianmik model.

MODELLƏŞDİRMƏ ZAMANI İSTİFADƏ OLUNAN QISALDILMIŞ SÖZLƏR VƏ TERMİNLƏR

Gross – layın ümumi qalınlığı.
Net (NetSand) – layın qumlu qalınlığı. Pay (NetPay) – layın neftli-qazlı qalınlığı.
NTG – net to gross (layın qumlu qalınlığının ümumi qalınlığa nisbəti). PHIE (POR) – məsaməliyin qiyməti.
LPERM (Kx, Ky, Kz) – keçiriciliyin qiymətləri. OWC –neft-su konturu.
GOC – qaz-neft konturu. GWC – su-qaz konturu.
QOP – gündəlik neft (condensat) hasilatı. QGP – gündəlik qaz hasilatı.
QWP – gündəlik su hasilatı.
COP – cəm neft (kondensat) hasilatı. CGP – cəm qaz hasilatı.
CWP – cəm su hasilatı. GOR – qaz amili.
GCR – kondensat amili. WCUT – sulaşma.
EOS – hal tənlikləri.