Neft va gazni qayta ishlash kimyoviy texnologiyasi kafedrasi

Riforming jarayonining asosiy faktorlari. 
Yuqori oktan sonli benzin olish uchun keng fraktsiyali xom ashyo beriladi. 
Oltingugurtning miqdori 0,003% mass. benzinni 80
0
C gacha fraktsiyasi odatda 
riforminga berilmaydi. Chunki C
6
dan benzol olish juda murakkab jarayondir. 
Xom ashyoni ko`p qismi gazga aylanib ketadi. Fraktsiya og’irlashgan sari 
riforming jarayoni yengil boradi, ammo 180-200
0
C dan yuqori fraktsiya berilsa 
zichlanish reaktsiyalari kuchayib ketadi. Shu sabali ko`pincha 85-180
0
C fraktsiyasi 
beriladi. Aromatik uglevodorodlar olish uchunesa qaynash temperaturalarining 
boshlanish va oxiri bir-biriga yaqin reaktsiyalar beriladi. Platina – reniy 
katalizatoriga berilayotgan xom ashyoda oltingugurtni miqdori 0,0001% mass. dan 
oshmasligi azotni miqdori esa 0,00005% mass. dan kam bo`lishi kerak, aks holda 
katalizatorni faol ishlashi pasayib ketadi. 
Harorat va xajmiy tezlik.
Riforming jarayonini platinali katalizatorda 480-
530
0
C da va platina reniyli katalizatorda 480-530
0
C da va platina reniy 
katalizatorda 470-510
0
C da olib boriladi. 
500
0
C va 1,5 s
-1
xajmiy tezlikda xom ashyodan 80% mass. miqdorda katalizat 
olinadi, a 510
0
C va 5,0 s
-1
da 87% mass. kataliza olinadi. Bu katalizatorlarning 
tarkibidagi aromatik uglevodorodlarning miqdori bir xildir. Ikkinchi xolda 
katalizatorni sirtiga kamroq koks o`tiradi. Reaktorga xom ashyo bilan vodorodli 
gaz qo`shib beriladi. Bu gazning tarkibida 80-90% vodorod bo`lib, qolganlari 
boshqa gazlardir. Xajmiy tezlik 2 dan 4 
s-1
orasida beriladi. Bir xil xajmiy tezlikda 
haroratni yuqoriga ko`tarilsa aromatik uglevodorodlarni hosil bo`lishi kuchayadi, 
ammo katalizatni miqdori kamayadi, ko`proq gaz hosil bo`ladi. Xajmiy tezlikni 
kamaytirib haroratni yuqori ko`tarilsa aromatik uglevodorodlarni miqdori 
ko`payadi.

---

Kamayganligi sababli aromatikani umumiy miqdori kamayishi mumkin. 
Vodorod bosimi va gazni xom ashyoga nisbatan ayolanishidir. Vodorod bosimi 
ko`tarilsa aromatik uglevodorodlarni hosil bo`lish reaktsiyasini sekinlashtiradi. 
Misol uchun: bosim 2,0 dan 4,0 MPa ga ko`tarilsa aromatik uglevodorodlarni hosil 
bo`lishi 5% ga kamayadi. 
Bosim pasaytirilsa katalizatorni sirtiga koks o`tirish jarayoni kuchayadi. Bu 
jarayon gazda vodorodni portsial bosimi qanchalik kam bo`lsa shunchalik 
kuchayadi. Vodorodni portsial – bosimini oshirish uchun gazni sirkulyatsiya 
qilinadi. Sirkulyatsiyani miqdori qanchalik ko`p bo`lsa riforming ustanovkasini 
ko`rsatgichlari shunchalik yaxshi bo`ladi. Ammo sirkulyatsiya ko`payishi bilan 
xom ashyo bug’larini katalizatorni aktif markazlari bilan to`qnashish vaqti 
kamayadi. Shu sabali jarayonning samaradorligi pasayadi, qurilmaning energetik 
xarajatlari oshadi. Shu sabablarga ko`ra xom ashyoni sifati, katalizatorni aktivnosti 
va olinadigan maxsulotni sifatiga qarab gazni sirkulyatsiyasi 1 m
3
xom ashyoga 
nisbatan 900 dan 1500 m
3
gacha qabul qilinadi. Gazni tarkibida vodorodni xajmi 
80-90% dan kam bo`lmasligi kerak. 
Platina katalizatorida vodorodni bosim 3,0-3,5 MPa bo`lib, katalizatorni ish 
davri 12 oygachadir. Keyingi vaqtda platina-reniy va ko`p metalli katalizatorlarni 
qo`llanish bosimni 1,5-2,0 MPa gacha pasaytirishga imkoniyat beradi. Bu esa 
aromatik va izomerlangan uglevodorodlarni ko`proq hosil bo`lishiga sharoit 
yaratadi.