ĠnfoġmperġALĠzm və medġA
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
117 diyyətçilik və digərləridir. Liberalizm ideologiyasının fonunda meydana gəlmiş siyasi-iqtisadi konsepsiya və doktrinaların təməlində duran dəyərlər isə bunlardır: hakimiyyətin bölünməsi prinsipi, fəaliyyətdə və münasibətlərdə rəqabət azadlığı, şəxsi təşəbbü- sə qarşı total məhdudiyyətlərin ləğv edilməsi, xüsusi mülkiy- yətə və sərbəst iqtisadi fəaliyyətə lazımi imkan və şəraitin yaradılması, fərdin mülki və siyasi hüquqlarının qorunması, inzibati tənzimləmələrin səviyyəsinin azaldılması və sair. Amma zaman keçdikcə məlum oldu ki, nəzəri cəhətdən təsbit edilmiş liberal dəyərlər təcrübi müstəvidə özünü doğ- rultmadı və mütləq surətdə gerçəkləşdirilmədiyindən ideallıq kimi təsvir edilməyə başlandı. Bir sıra araşdırmaçılar isə liberalizm ideologiyasını özündə daşıdığı dəyərlərə görə real olanla ideal arasında aralıq cərəyan kimi dəyərləndirdilər. Məhz belə bir durumun fonunda özündə liberalizmlə mühafi- zəkarlığın bir sıra prinsiplərini ehtiva edən neoliberalizm (yeni liberalizm) cərəyanı meydana gəldi. XX əsrin ikinci yarısında meydana gələn neoliberalizm- də liberalizmdən fərqli olaraq, milli dövlət anlayışı istinad ka- teqoriyalarından birinə çevrildi və dövlət tənzimləyici sub- yekt qismində səciyyələndirildi. “Dövlətin funksiyalarının gücləndirilməsi” prinsipindən çıxış edən neoliberalizmdə təs- bit olundu ki, dövlətin liberal dəyərlərə əsaslanan funksiyaları universallaşdırılmalı və onun əhatə dairəsi daha da genişlən- dirilməlidir. Buradan çıxış edərək neoliberalistlər plüralist de- mokratiya konsepsiyasını mərkəzi istinad nöqtəsinə çevirdilər və dövlət hakimiyyətinin təşkilində və hakimiyyətin fəaliyyə- tində plüralist prinsiplərə üstünlük verdilər. Bütün bunların fonunda liberal proqram və doktrinalar- da idarəolunanlarla idarəedənlər arasında konsensusun yara- 118 dılması və ümumi razılıq əsasında idarəetmənin həyata keçi- rilməsi prinsipi əsas götürüldü. Bunlarla yanaşı, XVIII əsrdə meydana gələn mühafizə- karlıq ideoloji cərəyanı da özündə ehtiva etdiyi bir sıra xüsusiyyətlərə görə fərqlənir. Mühafizəkarlıqda mərkəzi prinsip qismində adətlər, ənənələr və varisliyə sadiqlik çıxış edir. Bu ideoloji cərəyanın təməl prinsiplərindən biri də budur ki, dəyişikliklər tədrici surətdə həyata keçirilməli və islahatlara üstünlük verilməlidir. Dəyişikliklərdə təkamül yolunu üstün tutan mühafizəkarlar güclü dövlət tərəfdarı kimi çıxış edirlər və bildirirlər ki, milli inkişafın əsasında milli dövlətin universal səciyyə daşıyan funksional fəaliyyəti daya- nır. Mühafizəkarlar belə bir prinsipi əsas tuturlar ki, keçmiş- dən bu günədək qorunmuş ənənələr mütəmadi surətdə müha- fizə edilməli və cəmiyyətdə, idarəetmədə, fəaliyyətdə əsas istinad nöqtəsi qismində qəbul edilməlidir. Mühafizəkarlar “rasional siyasətçi kimdir” sualı ətrafın- da belə bir mövqedən çıxış edirlər ki, praqmatik təfəkkürə malik olan siyasətçi uzunmüddətli effektiv nəticələr qazan- maq uğrunda mübarizə aparır: “Siyasətçinin bütün fəaliyyəti müvəqqəti üstünlük və ya populyarlıq prizmasından deyil, əldə edilmiş uzunmüddətli nəticələr nöqteyi-nəzərindən də- yərləndirilməlidir”. Bunlarla yanaşı, ənənəvi proqram, konsepsiya və dok- trinalarda mühafizəkarlıq ideologiyasının digər təməl prinsip- ləri məhz bu cür əks olunub: “Cəmiyyətdə ənənəvi təsisatla- rın mövcudluğuna və fəaliyyətinə geniş şərait yaradılmalıdır. Bundan başqa, ictimai ahəngdarlığın və nizamın təmin olunması üçün həyata keçiriləcək dəyişikliklər təkamül yolu ilə baş tutmalıdır. Kardinal dəyişikliklər cəmiyyətlərə nizam- sızlıq, xaos və dağıntı gətirər ki, bunlar da nəticə etibarilə 119 ənənəvi təsisatların işini iflic vəziyyətinə salar. Məhz buna görə də, milli dövlətin mərkəzində durduğu güclü tənzimləmə mexanizmi lazımdır ki, ictimai ahəngdarlıq pozulmasın və cə- miyyətin inkişafı təmin edilsin”. Mühafizəkarlıq ideologiyasını dəyərləndirən ingilis təd- qiqatçısı M.Oukşot qeyd edir: “Mühafizəkar olmaq bilinmə- yənə yox, bilinənə, təcrübədə təsdiq edilməyənə deyil, sınaq- dan keçmişə, ehtimal olunana deyil, mövcud olana, uzağa deyil, yaxına, bol olana deyil, kifayət edənə, utopikə deyil, reallığa üstünlük verməkdir”. Bir çox araşdırmaçılar ideologiyalar sırasında neokon- servatizmə xüsusi əhəmiyyət verirlər. Neokonservatizmin mahiyyətini daha da dəqiqləşdirmək üçün onun əsas prinsip- lərini sadalamaq məqsədəmüvafiqdir. Ümumiyyətlə, neokon- servatizm liberalizmlə mühafizəkarlığın təməl prinsiplərini özündə birləşdirən ideoloji cərəyandır. Ümumiləşdirsək, qeyd edə bilərik ki, bəhs edilən ideoloji cərəyanın əsas prinsipləri aşağıdakılardan ibarətdir: -Dövlət və vətəndaşın qarşılıqlı mənəvi məsuliyyəti güc- ləndirilməlidir; -fərdin hüquq və azadlıqlarının təmin edilməsinə yönəlik xüsusi hüquqi, ictimai şərait yaradılmalı və fərdin ictimai həyatda rolunun artırılmasına qarşı bütün məhdudiyyətlər aradan qaldırılmalı və bu istiqamətdə əhəmiyyətli tədbirlər görülməlidir; -Milli maraqların həyata keçirilməsində və milli həm- rəyliyin təmin edilməsində əsas aktor qismində dövlət çıxış etməli və o, cəmiyyətin birləşdirici, təşkiledici başlanğıcı qismində fəaliyyət göstərməlidir; -Dövlət milli maraqları və dəyərləri nəzərə almaqla hüquqi müstəvidə davamlı siyasi islahatlar həyata keçirməli Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|