Nigar Hüseynova
Yüklə 1,46 Mb. Pdf görüntüsü
|
| MÖVLANA
Mövlana Cәlalәddini Rumi 1207-ci ildә Bәlh şәhәrindә dünyaya gәlib. Əsl adı Cәlalәddindir. Atası, o dövrdә Bәlh bölgәsinin әn tanınmış alimlәrindәn biri olan vә “Sultanüs ulәma” ünvanlı Bahaəddin Vələd dir. Anası isә Mömünə Xatun dur. Bahaәddin Vәlәd, Xarәzm bölgәsi Monqol işğalına mәruz qalmazdan qısa bir müddәt öncә ailәsi ilә birlikdә Bәlhdәn ayrılaraq İrana gedib. Orda tanınmış mütәsәvvif Fәridüddin Əttar ilә görüşüb, daha sonra Hicaza vә Mәkkәyә ordan da Şam yoluyla Anadolu Sәlcuqlu dövlәtinin әn qüdrәtli dövründә Anadoluya daxil olub. Ailәsi qısa müddәtli olsa da Anadolunun müxtәlif yerlәrindә yaşayıb daha sonra da Qaramana gedәrәk bir müddәt burada yaşamalı olub. 1221-ci ildә Anadolu Sәlcuqlu Sultanı Əlәәddin Keykubadın dәvәtinә uyaraq Konyaya gәdәrәk orda mәskunlaşıb. Konyada mәdrәsәdә müәllim işlәyib vә burada böyük hörmәt qazanıb 1230-cu ildә dә dünyasını dәyişib (Mengi,2015:51). Bahaәddin Vәlәdin tәlәbәsi Seyyid Bürhanәddin Mühәqqiq Tirmizi Mövlana Cәlalәddini Ruminin müәllimi olub vә ona tәsәvvüf elmini öyrәdәrәk yetişdirib. Mövlana, bir tәrәfdәn tәdris ilә mәşğul olarkәn digәr tәrәfdәn dә müәllimindәn zahidanә mәlumatlar alaraq düşüncә dünyası şәkillәnib. Mövlanaya 9 il dәrs deyәn müәlliminin vәfatı ona böyük tәsir edib vә Mövlana öz daxili dünyasına çәkilәrәk toplumdan tәcrid olub. Onun bu tәnha yaşayışı 1244-cü ilә kimi davam edib. Bu tarixdә Konyaya gәlәn Şәms Tәbrizi ilә tanışması Mövlananın hәyatında dönüş nöqtәsi olub (Köprülü, 1986: 246). Şәms Tәbrizi, böyük bir sufi dәrviş olmaqla birlikdә insanları cәzb etmә qüdrәtinә malikdi. Onun azad fәlsәfi düşüncәlәri vә qüdrәtli şәxsiyyәti Mövlanaya böyük tәsir bağışlayıb. Mövlana onun tәsirindә qalaraq öncәki zahid vә sufi anlayışını buraxıb “Sәma” rәqslәrinә başlayıb. Ancaq o vaxt bir çox sufi alim sәma rәqsini islamda haram qәbul edirdi, bu sәbәblә Şәms Tәbriziyә qarşı bir atmosfer yaranıb. Şәms dә bunu hiss edәrәk Mövlanaya xәbәr vermәdәn Şama üz tutub, lakin Mövlana böyük oğlu Sultan Vәlәdi yollayaraq tәkidlә Konyaya qayıtmasını ist әyib . Ancaq Ş әms qayıtdıqdan sonra Mövlananın ortanca oğlu Əlәddinin mәdrәsәni tәsәvvüfә tәrcih etmәsi sәbәbi ilә aralarında fikri zıddiyәt yaranıb. Şәms dә özüylә bağlı yaranan narazılıqlar vә әleyhdarlarının çoxalması sәbәbiylә bir daha qayıtmamaq üzrә 1247-ci ildә Konyadan ayrılıb gedib (Banarlı I, 1971: 310). 20 Şәms Tәbrizinin sirr olub yoxa çәkilmәsi Mövlanaya çox pis tәsir edib. İki dәfә Şam şәhәrinә gedәrәk Şәmsi axtarıb, ancaq tapa bilmәyib. Böyük bir elm vә ürfan sahibi olduğundan tale ilә barışıb vә Şәmsin itkin düşmәsi sәbәbiylә әn toxunaqlı qәzәllәrini yazıb. Şәmsә duyduğu mәhәbbәti götürmәyәnlәr onun gedişiylә Mövlananın onlarla maraqlanacağını zәnn etsә dә elә olmayıb. Mövlana bu dәfә zәrgәrlik edәn Sәlahәddini Zәrkub ilә yaxın dost olub. Zәrkub, Şәmsin düşüncәlәrinә böyük dәyәr verәn vә onun davamçısı sayılan birisiydi. Mövlana, Zәrkubu özünә xәlifә seçib vә qızını oğlu Sultan Vәlәd ilә evlәndirib. On il Sәlahәddini Zәrkub ilә dostluq edәn Mövlana onun vәfatı ilә tәkrar tәnha qalıb. Bu dәfә Hüsamәddin Çәlәbini özünә vәliәhd seçib vә ömrünün axır on beş ilini Mәsnәvi adlı әsәrini yazmaqla başa vurub. Mövlana 1273-cü ildә Konyada Haqqa köçüb (Şentürk-Kartal, 2014;109-110). Mövlana, ömrü boyu dövlәt xadimlәrindәn vә böyük şәxsiyyәtlәrdәn hörmәt-izzәt görüb. Yüklə 1,46 Mb. Dostları ilə paylaş:
|