Nigmatov X

NE, NE-I
va 
NE-ILI
ventillari deb ataladilar. Ushbu 
ventillarning chiqishidagi kichik aylanacha esa, 
inkorlovchi chiqish
deb ataladi. 
Chizmalardagi 
A
va 
B-
lar kirish signallari, 
X
esa chiqish signalidir. Haqiqat 
jadvallarining qatorlarida kirish signallarining kombinatsiyalari va ularga to‘g‘ri 
keladigan chiqish signallarining qiymatlari keltirilgan.
1.18-rasmda keltirilgan 
I 
(AND) - 
mantiqiy ko‘paytirish elementini,
NE-I
elementining chiqishini, 
NE
elementining kirishiga ulash bilan hosil qilish mumkin. 
ILI
 (OR) - 
mantiqiy qo‘shish elementini esa, 
NE-ILI
elementining chikishini, 
NE
elementining kirishiga ulash bilan hosil qilish mumkin. 
Beshta - 
I, ILI, NE, NE-I
va 
NE-ILI
ventillar, 
kompyuter arxitekturasi 
raqamli mantiqiy sathining
asosini
tashkil etadi. Bu erda muhim bo‘lgan jihatlardan 

---

47 
birini ta’kidlab o‘tamiz. 
NE-I
va 
NE-ILI
ventillarida – ikkitadan,
I 
va 
ILI
ventillarida uchtadan tranzistorlar ishlatilgan. Shu sababli ko‘pgina kompyuterlarda 
NE-I
va 
NE-ILI
ventillaridan asosiy – 
bazaviy
elementlar sifatida foydalaniladi. 
I, 
ILI
va boshqa mantiqiy funksiyalarni amalga oshiruvchi sxemalar 
NE-I
va 
NE-ILI
ventillari asosida yig‘iladi (1.23-rasmga qaralsin). 
Bul funksiyalari ham, odatdagi algebra funksiyalari kabi bitta, ikkita, uchta va 
hokazo sondagi o‘zgaruvchilarga ega bo‘lishi mumkin. Masalan: oddiy bir funksiya
f
-ni quyidagicha aniqlashtirishimiz mumkin, 
f
(A)=1, agar A=0 bo‘lsa,
f
(A) = 0, 
agar A=1 bo‘lsa. Bunday funksiya 
NE 
funksiyasi bo‘ladi. 
n
-ta o‘zgaruvchiga bog‘liq bo‘lgan, bul funksiyasi o‘zgaruvchilarining 
mavjud kombinatsiyalari soni 2
n
-taga teng bo‘ladi. Ushbu funksiyaning barcha 
qiymatlarini esa, 2
n
-ta qatorga ega bo‘lgan jadval yordamida yozib chiqish mumkin, 
bunday jadval Bul algebrasida 
haqiqat jadvali
deb ataladi. YUqorida ko‘rib o‘tilgan 
elementlar bilan birga keltirilgan jadvallar, ularning haqiqat jadvallari hisoblanadi.