Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

Valentlik nazriyasi
Atomlarning o`zaro bog`lanishini valentlik nazriyasi tushintiradi.Bu nazariya o`z navbatida atomning electron tuzulishiga asoslangan.Kimyoviy bog`ning hosil bo`lishida asosiy rolni electron o`ynaydi.
Shu sabab 1897 yildayoq Tomson degan olim valentlikning electron nazariyasinio tuzushga kiritdi.Uning fikricha molekulalarning paydo bo`lishi atomdagi kabi molekulalarda ham elektronlarning yadrolar atrofida ma`lum tartibda joylashishiga bog`liq.
Tomsonning bu ishini Lyuis,Langmor,Irving va KOOsel degan olimlar rivojhlantirdilar.
Lyuisning nazariyasiga muofiq atomlar o`rtasidagi kimyoviy bog` ularning valent elektronlarning umumlashib juftlanishi hisobiga paydo bo`ladi.Juftlashgan elektronlar lokallashgan turg`un(statik) holatda bo`ladi deb qaraladi.Bunda bir atomning elektroni boshqa atomga o`tmaydi,lekin2 ta atomga barobar ta`sir qilib ularni bir-biriga tortib turadi. Masalan,H₂ va CH₄ molekulasini olaylik:


Bunda elektronlar juftlashib har bir atom atrofida inert gazlarning electron tuzulishi kabi barqaror sistemalarni hosil qiladilar.Metan misolida ko`rsak har bir vodorod atomi atrofida 2 tadan electron ,uglerod atrofida esa 8 ta electron aylanib turadi.
Lekin hamma moddani hosil bo`lish bog`larini tushuntira olmadi.
Shuning uchun kimyoviy bog`ning hosil bo`lishini faqat kvant mexanikasi tushuntra oldi.Atomlarning xillari ,tabiati va o`zaro ta`siri turlicha bo`lganligi uchun ular hosil qilayotgan kimyoviy bog` ham turlicha bo`ladi.Hozirgi vaqtda kimyoviy bog`ning tabiati masalasi deyarli hal qilingan: kimyoviy bog` asosan elektrik tabiatga ega.Molekulasidagi yadrolar va elektronlarning o`zaro gravitatsion va magnit kuchklari elektrik kuchga qaraganda juda ham kichik qiymatga egadirlar va molekula hosil bo`lishida biror sezirarli hissa qo`sholmaydilar.
Elementlarning elektronmanfiyligi va uning kimyoviy bog` hosil bo`lishdagi roli.
Faraz qilaylik, A element atomi B element atomi bilan birikib AB molekulasini hosil qilayoygan bo`lsin: