Nnovasiya menecmenti V
İNNOVASIYA MENECMENTI VƏ AZƏRBAYCANDA TƏTBIQININ SƏMƏRƏLILIYI
Yüklə 0,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 3.İNNOVASIYA MENECMENTI VƏ AZƏRBAYCANDA TƏTBIQININ SƏMƏRƏLILIYI
Şübhəsiz ki, müəssisələr üçün rəqabət qabiliyyəti yüksək olan yenilik istehsal etməyin yolu şirkətin innovativ mədəniyyətə sahib olmağından keçir. Şirkətin işçiləri nə qədər yeniliyə meyilli olsalar innovasiya prosesinə keçid şirkət üçün bir o qədər asan və daha az maliyyətli olar. Lakin bu da bir həqiqətdir ki, illər ərzində eyni bir düzəndə çalışan firma birdən birə davamlı şəkildə yeniliyə tabe tutularsa bu işçilərin həmin yeniliyə adaptasiya olmaları bir az çətin olur(7) Bu məsələlərdə mərhələli davranmaq daha məqsədəuyğun sayılır (12).Müəssisələrdə innovativ mədəniyyətin təsis edilməsi və innovativ bir quruluşa sahib olması üçün lazım olan xüsusiyyətləri aşağıdakı kimi sıralamaq mümkündür.
Yenilik və müvəffəqiyyəti vurğulamaq
Güclü bir müştəri mərkəzlilik
Keyfiyyətin idarə olunmasına əhəmiyyət vermək
Elastik və uyğun təşkilati struktur
Yüksək səviyyəli əməkdaşlıqlar, qrup çalışması və güvən
İşçilərin idarəetmədə iştirakını təmin edən idarəetmə tərzi və əmək qüvvəsinə səlahiyyətin verilməsi
İnsan resurslarına əhəmiyyət vermək
Davamlı öyrənmə, dəyişmə və irəliləmə
Effektiv məlumat, rabitə və qəraralma sistemləri
Prosesin idarəolunmasına əhəmiyyət vermək
Məhsul, proses və bazar inkişaf etdirməyə əhəmiyyət vermək İnnovasiya onu dəstəkləyən bir mədəniyyət içərisində daha çox davam etdirilə bilər. Bunun üçün isə müəssisələrin yuxarıda sadalanan xüsusiyyətlərə sahib olması qaçınılmazdır. (6)Xüsusilə işçiləri innovasiya mövzusunda cəsarətləndirən, dəstəkləyən və yeni fikir və informasiyaya çatdıran bir mədəniyyətin inşa edilməsi, onların həm təşkilatın daxilində həm də xaricində əlaqələrinin inkişaf etdirilməsinə gətirib çıxaracaq. Bu şəkildə təşkilatın işçiləri vasitəsi ilə həm işçilərin həm də təşkilatın xaricindəki ortaqların, müştərilərin, vasitəçilərin və tədarükçülərin yenilik cəhdlərinə qatqısı təmin ediləcəkdir.(12.s 23) İnnovativ təşkilat mədəniyyətinə sahib olan bir şirkət istər struktur, istər liderlik xüsusiyyətləri, istərsə də işləyiş sisteminə görə malik olması lazım gələn xüsusiyyətləri aşağıdakı kimi sıralamaq mümkündür: 1.
prosesiniuğurlu bir şəkildə həyata keçirmək və şirkət içərisində davamlı bir şəkildə qoruyub saxlaya bilmələri üçün bu prosesi dəstəkləyən lider kadrlara ehtiyac var. dolayısı ilə yenilik istəyinə sahib idarəçilik anlayışı və şirkət vizyonu yenilikçi təşkilatların ən önəmli xüsusiyyətlərindən biridir. 2.
şirkətin strukturunun da yeniliyə açıq olması lazımdır. Beləki şirkətin bölmələri arasında uyğun kordinasiya və rabitənin yeniliklərə cavab verəcək səviyyədə olması lazımdır.eyni zamanda yeni bir fikrin ortaya çıxarılması, müzakirə olunması üçün elastik struktura ehtiyac duyulur. 3.
çıxmasında sözsüz ki insan resursuna ehtiyac var. Yenilikci fərdlərin bacarıq və qabiliyyətlərini innovasiya yönünə çəkmək və bu vasitə ilə də digər işçiləri motivasiya etmək şirkətin qarşısında duran vacib məsələlərdən biridir. 4.
Təhsil və inkişaf:təhsil və inkişafın davamlılığı və istiqrarı günümüzdəki təşkilatlar üçün mükəmməl performansın açarıdır. Çünki təşkilatın yeni bir texnologiyanı, alət və vasitələri istifadə edə bilməsi üçün davamlı təhsilə ehtiyacı vardır. Eyni zamanda inkişaf edə bilməsi üçün yeni mal və xidmətləri təchiz etməyi bacarmalıdır. Və bu təchizat ancaq məlumatın və bacarıqların yeniliyə yönləndirilməsi ilə mümkündür. 5.
istehsal departamentlərinin işi kimi başa düşülür. Halbuki yenilik prosesində müvəffəqiyyətə təşkilatın bütün departamentlərinin və bütün çalışanlarının ortaq səyi nəticəsində nail olunur. 6.
Effektiv komanda çalışması: yenilikçi təşkilatların ən önəmli ünsürlərindən biri də yenilik fəaliyyətlərindən məsul qrupların effektiv bir şəkildə çalışmalarıdır. Bu məsuliyyəti üzərinə götürmüş qrupların problemləri müəyyən etmə və həll yollarını tapmaq, yenilikçi fikirləri istehsal etmə və bunları əmtəə, xidmət və prosesə çevirməkdəki səmərəli çalışmaları həm komandanın performansını yüksəldir həm də yenilik prossesinin müvəvvəqiyyətini artırır. 7.
prossesə çevrilə bilməsi üçün bu yeniliyi dəstəkləyən və istehsal olunmasına imkan təşkil edən bir mühitin olması lazımdır. Sözügedən mühitə yenilik mədəniyyəti, texnologiya və dövlətin iqtisadi və siyasi dəstəyini aid etmək olar. Əgər yeniliyi dəstəkləyən bir mühit olmasa yenilik sadəcə fikir olaraq qalacaq. 8.
olmayıb xaricə açıq olduğu bir reallıqdır. Yenilikci firmlar da lahiyələrini reallaşdırmaq üçün əm daxildəki ünsürlərə yer ayıracaq, həm də xaricdə yeniliklə bağlı ünsürlərə fokuslaşacaq.
Yeniliyin yaradılması prosesi daima bərpa olunandır və qeyri-sabit xüsusiyyətlərə malik bazara istiqamətlənir. Bu birincisi, yeni elmi ideyaların və perespektivli məhsulların işlənib hazırlanması axtarışının daima dəstəklənməsini, və ikincisi isə inteqrasiya əlaqələrini saxlamaqla idarəetmə səlahiyyətlərinin maksimum qeyri-mər- kəzləşdirilməsinin səmərəli və çevik şəkildə idarə edilməsini özündə ifadə edir.(9) Firmanın təşkilatı strukturunun layihələşdirilməsi zamanı mueyyənedici rol qeyri- mərkəzləşdirməyə məxsus olmalıdır. (11)Konkret yeniliyin yaradılması prosesinin rəhbəri lazimi səlahiyyətlər və uyğun məsuliyyətlə təmin olunur. Uzun illər ərzində
belə hesab edilib ki, elmin və texnikanın inkişafının dəqiq planlaşdırılması proqnoz- laşdırılan nəticələrin alınması ehtimalını əhəmiyyətli dərəcədə artırır. Buna əsaslanan mütəxəssislər innovasiya proseslərinin idarə edilməsinin təşkilati sistemini formalaşdırmışlar. Bu gün menecmentin nəzəriyyəçiləri və praktikləri belə qənaətə gə- lirlər ki, bazarda yeni məhsulların çeşidinin və sayının çoxaldılması, həmçinin onların artırılması üçün onların həyat tsiklini ixtisarı ilə əlaqədar olaraq firmada novator ideyaların yüksək sıxlığı vacibdir.(5) İdarəetmənin innovasiya üslubunun tərəfdarları hesab edirlər ki, yaxşı yenilikçilik mühitinin yaradılması üçün həll edici rola firmaların müxtəlif bölmələrində qabaqcıl təcrübənin həvəsləndirilməsi, entuziastlara onların ideyalarının reallaşdırılması imkanlarının yaradılması zəruridir. Bununla yanaşı qeyd etmək lazımdır ki, innovasiyaların yayılması elə bir prosesdir ki onun forması və surəti komunikasiya kanallarının güclü olmasından, informasiyanın təsərrüfat subyektləri tərəfindən qavranılması xüsusiyyətlərindən və s-dən asılıdır. İnnovasiyanın nüfuz etməsi isə yeniliyin kommunikasiya kanalları ilə müəyyən zaman çərçivəsində sosial sistemin üzvləri arasında ötürülməsi prosesidir. Ötürülmənin və diffuziyanın (nüfuzetmənin) vəzifəsi isə informasiya menecmenti kimi hər hansı bir elm sahəsi hüdudlarından nəzərdən keçirilə bilər.
Azərbaycan Respublikasının müstəqillik əldə etməsindən sonra öz iqtisadiyyatını bazar iqtisadiyyatının tələbləri doğrultusunda yenidən formalaşdırmağa başladı. Müstəqil iqtisadi sistemin yaradılması əsas vəzifələrdən biri oldu. Iqtisadi təhlükəsizliyin təmin edilməsi üçün ölkə iqtisadiyyatının innovasiya addımlarından istifadə edilərək inkişaf etdirilməsinin böyük əhəmiyyəti vardır. Ümum daxili məhsulun fərd başına düşən həcminə görə ilk sıralarda olan ABŞ, Almaniya, Yaponiya kimi bir çox inkişaf etmiş ölkə yüksək iqtisadi göstəricilərə sattıqları xammal hesabına deyil, məhz innovasiya yönümlü yolla gedərək, elmi- texniki imkanlardan geniş istifadə edilməsi nəticəsində nail olmuşdur. Innovasiya fəaliyyətinin kifayət qədər geniş miqyasda təşkil edilməsi üçün elmi- texniki tərəqqini ehtiva edən istehsal sahələrinin əsaslı transformasiyası ilə bağlı problemlərin həlli vacibdir. Bu problemlər təkcə iqtisadiyyat elminə aid deyil, həmçinin bazar münasibətlərinin tələbləri nəticəsində meydana gəlmiş menecment , marketinq və digər elmi sahələrin də tədqiqat obyektidir. Yeni problemlər elmi- texniki və innovasiya fəaliyyətinə yeni prizmadan baxmaqla, elmi- texniki əmtəəyə yeni yanaşmaların və onların düzgün idarə edilməsinin də formalaşmasını şərtləndirir. Beləliklə, qarşıda duran məsələ ölkənin innovasiya sisteminin düzgün formalaşmasından və düzgün idarə edilməsindən ibarətdir. Ölkənin innovasiya sisteminin formalaşdırılması sisteminin formalaşdırılması bir neçə konkret məsələni ortaya çıxarır ki, bunların da ən vacibi elmi- texniki məhsula və ümumiyyətlə, intellektual məhsula münasibətin dəyişdirilməsi, elmi- texniki
məhsulun əmtəə- pul münasibətlərində digər məhsullarla eyni dərəcədə iştirakının təmin edilməsidir. Innovasiya potensialından fərqli olaraq innovasiya sistemində təkcə yeni texnologiyaların istehsalı və istifadəsi ilə məşğul olan subyektlərin məcmusu deyil, həmçinin bu proses zamnı onların arasında baş verən münasibətlərin də məcmusu aiddir. Ona görə də ölkənin innovasiya sistemi vahid və tam bir struktur təşkil etməli və mütləq dövlətin himayəsində olmalıdır. Bu əsasən onunla şərtlənir ki, innovasiya fəaliyyəti bir qayda olaraq, həmişə innovasiya prosesinin bütün mərhələlərində risklə bağlı olur. Ona görə də bu prosesin gedişi, düzgün idarə edilməsi və yeni məhsulun realizə olunmasının təminatı əvvəlcədən həyata keçirilməlidir. Bunun üçün müvafiq qanunvericilik aktları paketinin işlənib hazırlanması və təsdiq edilməsi vacibdir. Beləliklə, ölkənin iqtisadiyyatının innovasiya yolu ilə qurulması məhz milli innovasiya sisteminin yaradılması və fəaliyyətinin təmin edilməsindən asılıdır. Yuxarıdakı araşdırmaları ümumiləşdirərək, milli innovasiya sistemi ölkənin daxilində, ümumiyyətlə, yeni bilik və texnologiyaların istehsalı və yayılması, idarə edilməsi prosesinin bütün iştirakçılarının və onların arasında bu proses zamanı təzahür edən münasibətlərin məcmusudur. Burada innovasiya sisteminin ” milliliyi” anlayışı dövlət himayəsinin olmasını bildirir.Azərbaycan Respublikasında bazar münasibətlərinə uyğun milli innovasiya sisteminin yaranması və uğurlu fəaliyyəti aşağıdakı amillərdən əsaslı surətdə asılıdır: 1.
yeni texnologiyaların, texnikanın, ideya və biliklərin istehsaları olan müəssisələr şəbəkəsinin mövcudluğu 2.
3.
qeyd edilən istehsal prosesləri iştirakçılarının maliyyələşdirilməsi sisteminin mövcudluğu 4.
bütün tərəflər arasında münasibətlərin tənzimləmə mexanizminin olması və s.
Milli innovasiya sisteminin yaranması və formalaşmasına mane olan bir sıra amillər də vardır ki, onları da aradan qaldırmadan bu sistemin yaranması mümkün deyil. Bu amillərdən biri innovasiya fəaliyyətinə dövlət dəstəyinin son dərəcə zəifliyidir. İkinci amil kimi respublikanın intellektual mülkiyyət obyektlərinin uçotunun olmamasını göstərmək olar. İntellektual mülkiyyət dedikdə, əsasən elm, texnika, ədəbiyyat, incəsənət və digər yaradıcılıq sahəsindəki intellektual fəaliyyətinin nəticəsində olan hüquq başa düşülür. İnnovasiya prosesinin mərkəzi fiqurunu ixtiraçı təşkil edir. Onun beynində yeni ideyalar yaranır, sonradan isə bəzən bütöv bir kollektiv tərəfindən həmin ideyaların reallaşdırılması mexanizmi işlənib hazırlanır. Bu baxımdan yeni innovasiya sısteminin qurulması əsas rol oynayır. Yüklə 0,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|