NOYABR NOVEMBER MİRAS
|
85
ArAŞdIrmA REsEARCH
compelled to move to Mardakan to a mansion and the Soviet gov-
ernment confiscated his garden. With the help of Mardakan people,
Al-Bakuvi found a shelter for his family to live, in the afternoon be-
ing a gardener and translating in the evenings he earned money for
his living (6, p 167). But it was not enough for Soviet, this well-
known man with his services for people should be killed. Accord-
ing to the historic materials of Ziya Bunyadov, with the criminal
action Number 15030 about death of active antisoviet people In
Gala-Mashtaga region signed by Borshov, the deputy commissioner
of Azerbaijan USSR PDEC, countryman of Mardakan, ex-veteran
Mir Mahammad Krimagha was arrested in his house and the cause
of his detention was “engaging in spreading the religion confiden-
tially, propagandizing against veils”, during search “39 different an-
tisovet Korans” were found in his house and he was indicated in his
testimonial as “a person who propagated a religion in the village and
fanatic of drawing people to religion” by chairman of rural Soviet.
He was arrested in his house in Mardakan (now is resting-house of
sailors. Z-B) according to the order Number 203 of PDEC in 13
February, 1938 and his manuscripts were set on fire in the yard of
Mardakan PDEC, and three sacks of rescued ones were destroyed by
him in 1940 because of government persecutions.
Although the scientist was innocent as he rejected fictional accusa-
tions, Yaroshkevich bringing as an evident his exposure, made a
decision about his case’s sending to the disposal of tripartite of Azer-
baijan USSR Extraordinary due to the accusation of 23 February.
According to the verdict of guilty certified by Avanesov, the chief of
Gala-Mashtagha regional branch of EDPC, at the meeting held
of Azerbaijan USSR PDEC Extraordinary tripartite on 2 March
1938, Al-Bakuvi was sentenced to death and he was executed. Ac-
cording to the pretension of fake witnesses about Anti-soviet activity
claims, he was sentenced to shooting by the resolution of PDEC on
2 March, 1938 and the order was implemented in Nargin Island on
15 March 1938.
Criminal Soviet regime annihilated this well-known person inten-
tionally, showed his age lower in the investigation materials, dis-
claimed its crime, but only after the application sent by Mir Jafar son
of the deceased, to prosecutor-general of USSR Rudenko, the regime
said that his father died from haemorrhage of the brain on 14 Octo-
ber, 1940. But all believed that he died from hunger for seven days in
the bridge when it was destroyed by stream in Kazakhstan where he
was sent into exile, by the information of one of his relatives, till the
edition “the Red Terror” work of Z.Bunyadov in 1993.
Anti-Soviet pretensions, evidences against al-Bakuvi were found out
falsely after application of his son, figmental pretensions were taken
away over him by the decision of B.J.Belikov, deputy chairman of
Supreme Court of Azerbaijan USSR dated on 28 July 1960 and
he was claimed as a honest man. Al-Bakuvi got his true value after
independence of Azerbaijan.
kənddə din mövhumatı ilə məşğul olaraq daima camaatı dini mövhu-
mata çəkməkdən başqa sənəti olmayan” şəxs olduğu qeyd edilmişdi.13
fevral 1938-ci ildə XDİK 203 nömrəli ordeninə əsasən Mərdəkandakı
evində (indi Dənizçilərin istirahət evidir. – Z.B.) həbs edilən bu böyük
mütəfəkkirin bir çox çap əsərləri, əlyazmaları Mərdəkandakı XDİK-
nın həyətində yandırılmış, xilas edilən üç kisə əlyazma əsərləri ailənin
yaxınlarından biri öz evində gizlədə bilsə də 1940-cı illərdə təqiblərdən
xofa düşərək şəxsən özü məhv etmişdi. Azərbaycan XDİK Maştağa
rayon şöbəsinin əməliyyat müvəkkili köməkçisi Yaroşkeviç tərəfindən
birinci dəfə dindirilərkən xaricdə qohumlarının olması, əksinqilabçı
partiyalarla əlaqədə olması, kəndlilərlə düşmənçilik etməsi, quruluşun
əleyhinə əksinqilabi təbliğat aparması kimi yalançı ittihamları rədd
edən əl-Bakuvi yalançı şahidlərin onun əleyhinə verdiyi – kişi-qadın
bərabərliyinə qarşı çıxması, dini təbliğ etməsi, Şura hökumətinin
dini, imanı məhv etməsini, ölüləri dini qaydada dəfn etməyə im-
kan vermədiyini deməsi, seçki əleyhinə fəaliyyət göstərməsi, bir
dəfn mərasimində dediyi “Allahı unutmaq olmaz, çünki sizin bütün
bəlalarınız Allah-Təalanın cəzasıdır. Cürbəcür təbliğata uymaq ol-
maz, gələcək haqda fikirləşmək lazımdır. Budur, sizi seçkilərdə iştirak
etməyə çağırırlar, lakin bu seçki yox, xalqı aldadıb incitməkdir. Onsuz
da aydındır ki, xalq heç kəsi seçmir və onu hökumət tərəfindən təyin
olunmuş adamların adları altından qol çəkməyə məcbur edirlər. Buna
görə Allahı unutmayın” kimi ifadələri onun həbs edilməsinə əsas olur .
Qondarma ittihamları rədd edən alim təqsirsiz olsa da, Yaroşkeviç
onun ifşa edildiyini dəlil gətirərək 23 fevralda tərtib etdiyi
ittihamnaməyə əsasən onun işinin Azərbaycan SSR Fövqəladə
üçlüyün sərəncamına göndərilməsi barədə qərar qəbul etmiş, XDİK-
nın Qala-Maştağa rayon şöbəsinin rəisi Avanesov tərəfindən təsdiq
edilən ittihamnaməyə əsasən, Azərbaycan SSR XDİK Fövqəladə
üçlüyünün 2 mart 1938-ci ildə keçirtdiyi iclasda əl-Bakuvi ölüm
cəzasına məhkum edilmiş və hökm yerinə yetirilmişdi. Qondarma
şahidlərin anti-Sovet fəaliyyət iddiası əsasında 2 mart 1938-ci ildə
XDİK qərarı ilə ona güllələnmə hökmü verilmiş və 15.03.1938-ci
ildə Nargin adasında bu əmr icra edilmişdi.
Bu böyük şəxsiyyəti məhv edən cinayətkar Sovet rejimi onun yaşını
istintaq materiallarında da qəsdən az göstərmiş, etdiyi cinayəti
uzun müddət danaraq ancaq rəhmətliyin oğlu Mir Cəfərin SSRİ
Baş prokuroru Rudenkoya göndərdiyi atası haqda ərizədən son-
ra 20 oktyabr 1956-cı ildə atasının guya 14 oktyabr 1940-cı ildə
beyninə qan sızmasından öldüyünü xəbər vermişdilər. 1993-cü ildə
Z.Bünyadovun əsl həqiqəti ortaya çıxaran “Qırmızı terror” kitabının
nəşrinə qədər isə alimin qohumları bir nəfərin məlumatı ilə guya
alimin Qazaxıstana sürgün edildiyinə, orada çalışarkən gələn se-
lin körpünü aparması ilə bir həftə ac qalıb bu səbəbdən öldüyünə
inanmışdılar.
Oğlunun müraciətindən sonra aparılan yeni istintaq işi əl-Bakuvinin
əleyhinə verilən şəhadətlərin, mütəfəkkirin anti-sovet fəaliyyəti
iddialarının yalan olduğu ortaya çıxmış və ölümündən 22 il sonra,
Azərbaycan SSR Ali Məhkəməsinin sədr müavini B.C.Belikovun 28
iyul 1960-cı il qərarı ilə əl-Bakuvinin üstündəki uydurma ittiham-
lar götürülmüş, adı təmizə çıxarılmışdı. Əl-Bakuvi layiq olduğu əsl
qiyməti isə Azərbaycanın müstəqilləşməsindən sonra ala bildi.
Dostları ilə paylaş: |