Noyabr november miras

 NOYABR   NOVEMBER    MİRAS
 
| 
85
ArAŞdIrmA   REsEARCH
compelled to move to Mardakan to a mansion and the Soviet gov-
ernment confiscated his garden. With the help of Mardakan people, 
Al-Bakuvi found a shelter for his family to live, in the afternoon be-
ing a gardener and translating in the evenings he earned money for 
his living (6, p 167). But it was not enough for Soviet, this well-
known man with his services for people should be killed. Accord-
ing to the historic materials of Ziya Bunyadov, with the criminal 
action Number 15030 about death of active antisoviet people In 
Gala-Mashtaga region signed by Borshov, the deputy commissioner 
of Azerbaijan USSR PDEC, countryman of Mardakan, ex-veteran 
Mir Mahammad Krimagha was arrested in his house and the cause 
of his detention was “engaging in spreading the religion confiden-
tially, propagandizing against veils”, during search “39 different an-
tisovet Korans” were found in his house and he was indicated in his 
testimonial as “a person who propagated a religion in the village and 
fanatic of drawing people to religion” by chairman of rural Soviet. 
He was arrested in his house in Mardakan (now is resting-house of 
sailors. Z-B) according to the order Number 203 of PDEC in 13 
February, 1938 and his manuscripts were set on fire in the yard of 
Mardakan PDEC, and three sacks of rescued ones were destroyed by 
him in 1940 because of government persecutions. 
Although the scientist was innocent as he rejected fictional accusa-
tions,  Yaroshkevich  bringing  as  an  evident  his  exposure,  made  a 
decision about his case’s sending to the disposal of tripartite of Azer-
baijan USSR Extraordinary due to the accusation of 23 February. 
According to the verdict of guilty certified by Avanesov, the chief of 
Gala-Mashtagha  regional  branch  of  EDPC,  at  the  meeting  held 
of Azerbaijan USSR PDEC Extraordinary tripartite on 2 March 
1938, Al-Bakuvi was sentenced to death and he was executed. Ac-
cording to the pretension of fake witnesses about Anti-soviet activity 
claims, he was sentenced to shooting by the resolution of PDEC on 
2 March, 1938 and the order was implemented in Nargin Island on 
15 March 1938.
Criminal Soviet regime annihilated this well-known person inten-
tionally,  showed  his  age  lower  in  the  investigation  materials,  dis-
claimed its crime, but only after the application sent by Mir Jafar son 
of the deceased, to prosecutor-general of USSR Rudenko, the regime 
said that his father died from haemorrhage of the brain on 14 Octo-
ber, 1940. But all believed that he died from hunger for seven days in 
the bridge when it was destroyed by stream in Kazakhstan where he 
was sent into exile, by the information of one of his relatives, till the 
edition “the Red Terror” work of Z.Bunyadov in 1993. 
Anti-Soviet pretensions, evidences against al-Bakuvi were found out 
falsely after application of his son, figmental pretensions were taken 
away over him by the decision of B.J.Belikov, deputy chairman of 
Supreme Court of Azerbaijan USSR dated on 28 July 1960 and 
he was claimed as a honest man. Al-Bakuvi got his true value after 
independence of Azerbaijan.
kənddə din mövhumatı ilə məşğul olaraq daima camaatı dini mövhu-
mata çəkməkdən başqa sənəti olmayan” şəxs olduğu qeyd edilmişdi.13 
fevral 1938-ci ildə  XDİK 203 nömrəli ordeninə əsasən Mərdəkandakı 
evində (indi Dənizçilərin istirahət evidir. – Z.B.) həbs edilən bu böyük 
mütəfəkkirin bir çox çap əsərləri, əlyazmaları Mərdəkandakı XDİK-
nın həyətində yandırılmış, xilas edilən üç kisə əlyazma əsərləri ailənin 
yaxınlarından biri öz evində gizlədə bilsə də 1940-cı illərdə təqiblərdən 
xofa düşərək şəxsən özü məhv etmişdi.  Azərbaycan XDİK Maştağa 
rayon şöbəsinin əməliyyat müvəkkili köməkçisi Yaroşkeviç tərəfindən 
birinci  dəfə  dindirilərkən  xaricdə  qohumlarının  olması,  əksinqilabçı 
partiyalarla əlaqədə olması, kəndlilərlə düşmənçilik etməsi, quruluşun 
əleyhinə  əksinqilabi  təbliğat  aparması  kimi  yalançı  ittihamları  rədd 
edən əl-Bakuvi yalançı şahidlərin onun əleyhinə verdiyi – kişi-qadın 
bərabərliyinə  qarşı  çıxması,  dini  təbliğ  etməsi,  Şura  hökumətinin 
dini,  imanı  məhv  etməsini,  ölüləri  dini  qaydada  dəfn  etməyə  im-
kan  vermədiyini  deməsi,  seçki  əleyhinə  fəaliyyət  göstərməsi,  bir 
dəfn mərasimində dediyi “Allahı unutmaq olmaz, çünki sizin bütün 
bəlalarınız  Allah-Təalanın  cəzasıdır.  Cürbəcür  təbliğata  uymaq  ol-
maz, gələcək haqda fikirləşmək lazımdır. Budur, sizi seçkilərdə iştirak 
etməyə çağırırlar, lakin bu seçki yox, xalqı aldadıb incitməkdir. Onsuz 
da aydındır ki, xalq heç kəsi seçmir və onu hökumət tərəfindən təyin 
olunmuş adamların adları altından qol çəkməyə məcbur edirlər. Buna 
görə Allahı unutmayın”  kimi ifadələri onun həbs edilməsinə əsas olur . 
Qondarma ittihamları rədd edən alim təqsirsiz olsa da, Yaroşkeviç 
onun  ifşa  edildiyini  dəlil  gətirərək  23  fevralda  tərtib  etdiyi 
ittihamnaməyə  əsasən  onun  işinin  Azərbaycan  SSR  Fövqəladə 
üçlüyün sərəncamına göndərilməsi barədə qərar qəbul etmiş, XDİK-
nın Qala-Maştağa rayon şöbəsinin rəisi Avanesov tərəfindən təsdiq 
edilən  ittihamnaməyə  əsasən,  Azərbaycan  SSR  XDİK  Fövqəladə 
üçlüyünün  2  mart  1938-ci  ildə  keçirtdiyi  iclasda  əl-Bakuvi  ölüm 
cəzasına məhkum edilmiş və hökm yerinə yetirilmişdi. Qondarma 
şahidlərin anti-Sovet fəaliyyət iddiası əsasında 2 mart 1938-ci ildə 
XDİK  qərarı  ilə  ona  güllələnmə  hökmü  verilmiş  və  15.03.1938-ci 
ildə Nargin adasında bu əmr icra edilmişdi.
Bu böyük şəxsiyyəti məhv edən cinayətkar Sovet rejimi onun yaşını 
istintaq  materiallarında  da  qəsdən  az  göstərmiş,  etdiyi  cinayəti 
uzun  müddət  danaraq  ancaq  rəhmətliyin  oğlu  Mir  Cəfərin  SSRİ 
Baş  prokuroru  Rudenkoya  göndərdiyi  atası  haqda  ərizədən  son-
ra  20  oktyabr  1956-cı  ildə  atasının  guya  14  oktyabr  1940-cı  ildə 
beyninə qan sızmasından öldüyünü xəbər vermişdilər. 1993-cü ildə 
Z.Bünyadovun əsl həqiqəti ortaya çıxaran “Qırmızı terror” kitabının 
nəşrinə  qədər  isə  alimin  qohumları  bir  nəfərin  məlumatı  ilə  guya 
alimin  Qazaxıstana  sürgün  edildiyinə,  orada  çalışarkən  gələn  se-
lin körpünü aparması ilə bir həftə ac qalıb bu səbəbdən öldüyünə 
inanmışdılar.
Oğlunun müraciətindən sonra aparılan yeni istintaq işi əl-Bakuvinin 
əleyhinə  verilən  şəhadətlərin,  mütəfəkkirin  anti-sovet  fəaliyyəti 
iddialarının yalan olduğu ortaya çıxmış və ölümündən 22 il sonra, 
Azərbaycan SSR Ali Məhkəməsinin sədr müavini B.C.Belikovun 28 
iyul  1960-cı  il  qərarı  ilə  əl-Bakuvinin  üstündəki  uydurma  ittiham-
lar götürülmüş, adı təmizə çıxarılmışdı. Əl-Bakuvi layiq olduğu əsl 
qiyməti isə Azərbaycanın müstəqilləşməsindən sonra ala bildi. 

---