Noyabr november miras

 NOYABR   NOVEMBER    MİRAS
 
| 
81
ArAŞdIrmA   REsEARCH
ing a place for this problem in his commentary. Listening to the sub-
ject from the commentary of Al-Bakuvi would be useful in the point 
of view of understanding the problem. With explaining punishment 
of adultery prohibited in Islam and caused more arisen problems 
in the society, Al-Bakuvi describing 2(3) aye of “Nur” Surat about 
“Whipping a man and woman for 100 times who furnicates” wrote 
so: “Exc. Prophet has ordered: Deviate from adultery. 6 bad things 
come out from adultery, three of them in this world, other three in 
the other world. Three of them in the world are: 1-adulterer loses 
his respect among people. 2- wealth of adulterer becomes diminished 
and he grows poor. 3- lives a short time. These three features seemed 
in the adulterer person as Exc. Prophet ordered truly. Holders of 
wealth, look here! Adultery is very bad thing throwing a man into 
misfortune, adultery is reproached by people, lives a short life, and 
his generation ceases. It is injustice not to obey order of Prophet as 
he thought about the future of his followers, did not agree with de-
creasing of their belongings and life and prohibited harmful things 
to them. Bad things appearing in future life are: 1-wrath of Allah, 2- 
suffering during computation, 3-torment of hell constantly. Adultery 
is affirmed by two things: 1- admitting of adultery for 4 times if he 
does not admit for three times, he gets punishment of adultery. 2- is 
affirmed by evidence of 4 persons. It must be evidenced: we saw them 
having sexual intercourse as a billow entered antinomy case. If their 
sleeping, embracing and having orgy together is evidenced, it is not 
considered as adultery and punishment of adultery is not inflicted. 
If number of witnesses is 2 or 3, it is not considered as adultery, ei-
ther. Even witnesses should be whipped for 80 times if they evidenced 
falsely (“haddi-gazf”). There were some words in the 3 (4) ayes of 
Nur Surat about that, adulterous man should marry an adulter-
ous woman like him and adulterous (nasty and whicked) woman 
should marry adulterous man like her and related to the aye about 
devouts are forbidden (to marry with adulterous women). The au-
thor wrote: This essense is appropriate to our time. Moslems instead 
of giving thanks to God for their wealth, they lose the habit to marry 
with honest and allowed Moslem-women, and destroy their wealth 
and life for the adulterous women. That is why they can not give heir 
as they infected more diseases and destroy their life. Devout should 
be deviate from marrying with adulterous women. It is known from 
aye so that, they are not Moslems who marry with adulterous. The 
author  also  reproaches  well  known  ones,  who  consider  marrying 
with adulterous is not forbidden, left and modified order of Koran, 
he writes: God bless, why they consider forbidden word as non-for-
bidden in aye? It my be that they admitted common inquire (weak 
hadith-A.F) and reproof the Jews as they modified order of Tovrat, 
and is is said in the 4-5 (5-6) ayes of Nur Surat: Those persons that 
do adultery reference to chaste (honest and good) women, if they do 
not bring 4 witnesses, then they will be striken 80 sticks. (After limit 
punishment is given them) never accept their evidence (as they made 
reference to good women like adueltrous), they liars; their evidence is 
not accepted as they are liars, only after punishing them) they repent 
şiə üləmasının əksəriyyətini də Qurani-kərimin aşkar olan hökmünü 
tərk  və  təhrif    eləyib  dəyişdirdiklərindən  qafil  olduqlarına  görə 
qınayaraq belə deyirdi: “Allah qorusun, bunun səbəbi nədir ki, ayədə 
vaqe olan haram sözünü məkruh mənasına yozurlar? Ola bilər ki, bu 
barədə varid olan vahid xəbəri (zəif hədis-Ə.F.) qəbul ediblər, özləri 
isə  yəhudilərə  Tövrat  hökmünü  dəyişdirdikləri  üçün  tənə  edirlər” 
“Nur” surəsinin 4-5 (5-6)-cı ayələrində isə belə deyilir: “O şəxslər 
ki, ismətli (və saleh) qadınlara zina isnad edirlər, sonra (bunu sübut 
etmək  üçün)  4  şahid  gətirməsələr,  80  çubuq  vurun.  (Onlara  həd 
cəzası verəndən sonra) heç vaxt onların şəhadətini qəbul etməyin, 
(saleh  qadınlara  zina  isnad  etdikləri  üçün)  onlar  fasiqdirlər;  Fasiq 
qaldıqları  müddətcə  onların  şəhadəti  qəbul  olunmaz,  ancaq  hədd 
cəzası  veriləndən)  sonra  tövbə  edib  (dedikləri  sözləri)  islah  edib 
(yaxşı sözlər danışsalar), o vaxt həqiqətən Allah-Təala onlara rəhm 
edib günahlarını bağışlayandır”. Gördüyümüz kimi Quran açıq-aşkar 
şəkildə zinanı qadağan etməklə yanaşı hər hansı bir insana zinakarlıq 
isnadını edənləri də bunu sübut edə bilmədikləri təqdirdə cəza ilə 
hədələyir və cəmiyyətdən təcrid edilməsinə çağırır. Quranın bu ağır 
hökmlərini izah edərək və III xəlifə Ömərin dövründə baş verən bir 
zina  hadisəsini  konkret  nümunələrlə  misal  gətirərək  müsəlmanları 
islam hüququnun bu çətin məsələlərini başa salan müəllifin bu xey-
irxah və maarifləndirici əməli “Molla Nəsrəddin” tərəfindən müəllifə 
qarşı təhqir obyektinə çevrilir və müsəlmanları qızlarını oxutmamağa 
sövq etməyə xidmət edirdi. Məhz bu kimi təhqiramiz hərəkətlərinə 
görə  jurnal  və  bu  jurnalı  oxuyanlar  əl-Bakuvi  tərəfindən  kafir  elan 
edilmişdi.
Əl-Bakuvi  xeyriyyəçilik  tədbirlərində  də  yaxından  iştirak  edirdi.  
Məsələn, Musa Nağıyevin oğlu Ağa İsmayıl öləndən sonra Novruz 
bayramında Hacı bir neçə məşhur axund, qazı və ağsaqqal, o cümlədən 
Mir  Məhəmməd  Kərim,  Axund  Mirzə  Əbu  Turabla  məsləhətləşib 
qərara gəlirlər ki, Ağa Musa gələndə cəmiyyəti-xeyriyyə üçün bina 
tikdirməyi  onun  boynuna  qoysunlar.  Hacı  qazı  Mirməhəmməd 
Kərimə deyir ki, elə ki Musa razılaşdı, sən başlarsan dua oxumağa, 
hamımız  da  Ağa  Musanı  təbrik  edərik,  boyun  qaçırmağa  macal 
vermərik. Ağa Musa gəlir, ordan-burdan söhbət edirlər, Hacı Zey-
nalabdin  birdən  soruşur:  «Ağa  Musa,  allah  rəhmət  eləsin,  oğlun 
Ağa İsmayılın istəyirsən camaat arasında adı çıxsın? Əbədiləşsin?» 
«Əlbəttə  istəyirəm»—Ağa  Musa  cavab  verir.  Hacı  Zeynalabdin 
deyir: «Cəmiyyəti-xeyriyyənin mülkü, binası yoxdur, odur, mənim 
açdığım qız məktəbinin alt tərəfində «Qapan dibi» boşdur, orada 
bir mülk tikdir, adını qoyaq «İsmailiyyə», heç olmazsa, yazığın adı 
yaddan çıxmasın. İstəyirsən, Ağa Musa?» Ağa Musa deyir: «Əlbəttə, 
istəyirəm». “Hə, istəyir. Allah razı olsun. Allah mübarək eləsin” - deyə 
Hacı qazıya göz vurur ki, məqamdır, başla, xeyir-dua verməyə, fürsəti 
əldən  vermə.  Mir  Məhəmməd  Kərim  əllərini  qaldırıb  dua  oxuyur. 
Ağa Musanın valideynlərinə rəhmət deyir. Hamı Ağa Musanı təbrik 
edir. Musa Nağıyev sonradan bu vədindən peşman olsa da, Tağıyev 
onu fikrindən dönməyə qoymur (38, s.24). 1908-ci ildə “İsmailiyyə” 
binasının təməlatma mərasimində əl-Bakuvi Bakı qazısı kimi iştirak 
edərək  Qurandan  ayələr  və  imperator  xanədanına  sağ-səlamətliyi 
üçün  dua  və  binanın  sponsoru  Musa  Nağıyevin  ata-anasına  da 
rəhmət oxuduqdan sonra binanın tikildiyi tarix yazılmış sicili polad 
qaba qoyub qapağı qaynaqlamış və onu bünövrəyə qoymuşdular. 

---