Noyabr november miras

 NOYABR   NOVEMBER    MİRAS
 
| 
79
ArAŞdIrmA   REsEARCH
that mourning ceremony is necessary. Mr. Mir Mahammad Karim 
Agha city’s veteran signed under this answer.
In  1910  Al-Bakuvi  fighting  against  the  actions  of  four  brothers 
known as the children of Najaf, who turned Bibiheybat sanctuary 
into their source of income, spending the collected capital for their 
own  interests  instead  of  religion  and  nation,  renovation  and  re-
pair of the sanctuary and the surrounding area, complained them 
to municipal office. “The Sun” Newspaper wrote about it: “There 
is  mausoleum  of  Hokuma  khanim,  daughter  of  religious  leader 
Musayi-Kazim, honourable sister of religious leader Rza in the dis-
tance of 7 versts in the south-west of Baku. This tomb is the place 
for pilgrimage of Moslem, and inclination place of all. All pilgrims 
coming  here  make  a  donation  (help  A.F).  Although  the  amount 
of these alms and donations was much, they crushed into pockets 
of sheikhs instead of repairing this tomb. Minister of religional af-
fairs and patrons considered these as the property of their own. In 
last years regional veteranity of Baku decided to repair this sacred 
tomb with money and jewellery of these sheikhs and remove them 
from there. For this purpose regional governor of Baku asked and 
suggested city command to remove sheikhs from that place. The city 
command accepted that suggestion and removed children of Najaf 
from that place as they independently acted and robbed in this place 
for few years. For not loosing such source of income, Najaf’s children 
writing to the religious office in Tiflis, informed that they wanted 
to receive that tomb with auction loosing all sense of their shame. 
Unfortunately, that action of governor was considered like his ap-
Çox təəssüf ki, “Molla Nəsrəddin” jurnalı əl-Bakuvi kimi dəyərli din 
xadimlərini “Bir millətin ki, üləmasının başçısı ola ...Ağa Mir Kərim.. 
- o millətin içi boşdur” şəklində təhqir edir, onların karikaturalarını 
öz səhifələrində dərc edir.  Məsələn, jurnalda verilən bir karikaturada 
əl-Bakuvinin bir rus məmurunun qarşısında təzim edərək bu sözləri 
dediyi  qeyd  edilmişdi:  “...Həqqi-təala  cənabi-əzəmətməab,  valacah 
(əzəmətli cənab, uca mənsəbli-Ə.F.) çinovnik həzrətlərinə tükənməz 
ömürlər versin ki, bizim məscidimizi mübarək qədəmləri ilə “təzyin 
(zinətləndirmək-Ə.F.)  və  təşrif”  buyurub  bizi  şərəfriz    etdilər 
(şərəfləndirmək-Ə.F.)....”  Yenə  “Molla  Nəsrəddin”də  müsəlman 
qəbristanlığının  rus  hökuməti  tərəfindən  sökülmək  istənməsi 
məsələsində qazı əl-Bakuvi günahkar sayılaraq belə yazılırdı: ”Keçən 
vaхtlarda Bakıda bir köhnə qəbristan var idi. Hökumət müsəlmanlara 
təklif elədi ki, bu qəbristanın ətrafına bir hasar çəksinlər ki, itlər gəlib, 
orada məşğuliyyət eləməsinlər. Müsəlman camaatı hökumətə ərizə 
yazıb cavab verdi ki, “bizim indi belə işlərə vaхtımız yoхdur; ondan 
ötrü  ki,  biz  indi  məşğuluq…  mütrübbazlığa,  lotu  və  qoçubazlığa 
və mollalarımız da ticarətə məşğuldurlar….”. Sonra Tağıyev qabağa 
düşüb, qəbristanı hasarladı; amma müsəlman camaatına Tağıyevin 
hərəkəti хoş gəlmədi; çünki хalq elə güman elədi ki, Tağıyevin fikri 
aхırda  qəbristanlığı  sahiblənməkdir.  Müsəlmanlar  vurdular  hasarı 
dağıtdılar. Sonra da hökumət baхıb gördü ki, müsəlmanlar istəmirlər 
öz qəbristanlıqlarına sahib dursunlar. Hökumət bir az baхdı, baхdı, 
baхdı  və  öz-özünə  dedi  ki,  “vallah,  bura  yaхşı  yerdir  və  bu  yer 
müsəlmana da lazım deyil”. Mən deyirəm ki, Bakının qazısı indi bu 
saat gündə bir dəfə faytona əyləşib, haman qəbristanlığın kənarında 
o  tərəfə  və  bu  tərəfə  keçəndə  görür  ki,  müsəlman  ölülərinin 
sümüklərini  qazıb,  tullayırlar  kənara.  Cənab  qazı  sümüklərə  baхıb, 
bir söz demir; amma yazıq sümüklər hər dəfə cənab qazını görəndə 
dilə gəlib deyirlər: “Baх, budur bizim diri qardaşlarımıza nicat pay-
layan, budur bizim qardaşların başının sahibi”.  
əl-Bakuvinin  “Kəşfül-həqayiq”  əsərində  şəriətin  zina  cəzasını  izah 
edən sözləri isə “Molla Nəsrəddin” tərəfindən xalqın tərbiyəsinə vu-
rulan zərbə kimi qiymətləndirilir, bu əsəri nəşr etdirən H.Z.Tağıyev 
qınanır  və  belə  deyilirdi:  “...Tutaq  ki,  qızın  oхudu  oldu  basavad; 
yəni əli qələm tutan, oxuyan və yazan. Belə tutaq ki, bir gün sənin 
qızın bir kitabçı dükanına gəlib gördü ki, kitabların içində üç dənə 
gözəl cildlənmiş kitab var. Birisini aldı əlinə, gördü ki, başdan yekə 
hürufat  (hərflər-Ə.F.)  ilə  yazılıb:  “Kəşfül-həqayiq”,  təfsiri-Qurani-
Şərif...  Sənin  qızın  haman  kitabın  (II  cild-Ə.F.)  587-ci  səhifəsini 
açsa  görəcək  ki,  qaziyi-şəhri-Bakı  Mir  Məhəmməd  Kərim  ağa  bir 
şirin rəvayət başlayıb; bu rəvayət bir kişi ilə bir arvadın zina eləməyi 
barəsindədir...  Qazı  cənabları  bu  əhvalatı  çox  şirin  nağıl  eləyir;  o 
qədər  ləzzətli  rəvayət  edir  ki,  hər  bir  on  yaşında  müsəlman  uşağı 
oхusa, atasının yanına gəlib deyəcək: “Ata, məni evləndir, dəхi mən 
elmli və təcrübəliyəm, dəxi uşaq deyiləm, çünki Mir Kərim ağanın 
Quranının  təfsirində  kişi  ilə  övrətin  yatmağının  və  müqaribət 
(yaxınlıq-Ə.F.)  eləməyinin  hər  bir  əməlini  və  hər  bir  təfsilini 
(təfərrüat-Ə.F.)  öyrəndim...”.  “Molla  Nəsrəddin”  “Kəşfül-həqayiq” 
kitabının naşiri olan H.Z. Tağıyevi də belə bir əsəri nəşr etdirdiyinə 
görə qınayır və əl-Bakuvinin özünü də bu sözlərlə günahlandırırdı: 
“müqəddəs bir kitabın səhifələrində ... sözləri yazıb çapa vеrmək – 
qələm zinasıdır”.

---