Noyabr november miras

82 
| 
MİRAS   NOYABR   NOVEMBER
ArAŞdIrmA   REsEARCH
and amend their false words (speak good words) Allah will forgive 
them”. As we see together forbidding adultery Koran threatens per-
sons who make reference to somebody, and calls to isolate them from 
society. Author giving specific examples about adultery event hap-
pened during III Caliph Omar and explaining these hard orders of 
Koran, explained difficult issues of Islamic law to Moslems, but his 
action was insulted by “Molla Nasraddin” and drew Moslems not to 
educate their daughters. The journal and its readers were announced 
as godless by Al-Bakuvi for their insulting actions. 
Al-Bakuvi took part in the charitable measures too. For example, 
after the death of Agha Ismayil, Musa Naghiyev’s son at the Novruz 
holiday,  Haji  consulted  with  some  famous  akhunds,  veterans,  re-
spected persons, also Mir Mahammad Karim, Akhund Mirza Abu 
Turab and decided to make terms to Agha Musa for construction of 
building for charity company. Haji commissioned veteran Mirma-
hammad Karim to pray when Musa agreed for this building and 
we congratulate Musa and not give him a chance to deviate from 
construction of building. Agha Musa came and they spoke, suddenly 
Haji Zaynalabdin asked: Agha Musa, we pray for your son, do you 
want your sons name remembered for a long time? Become eternal?” 
“Yes of course”- Agha Musa replied. Haji Zeynalabdin said: You are 
mindless, there is not a building for charity company, construct a 
building for this charity next to girls school which I opened. Put the 
name of building as “Ismayilliye”, for remembering your son name. 
Agha Musa, do you want? Agha Musa said: “Yes of course”. Haji: 
“Yes he wants, God bless you and winked at veteran that, it is time, 
begin  to  pray  for  Musa.  Mir  Mahammad  Karim  began  to  pray 
holding his hands to the sky and prayed for parents of Agha Musa. 
Everybody congratulated Agha Musa. Although Musa Naghiye re-
pented from his action, Haji did not let him to renounce his point 
of view (38, 24 p). During the foundation ceremony of Ismayilliye 
building in 1908, Al-Bakuvi took part as a governor of Baku, read 
ayes from Koran and prayed for the dynasty of emperor and prayed 
for parents of Musa Naghiyev and after put record with building 
construction date in the steel case, welded, and put it in the founda-
tion.
On the 18th February in 1917, in the place of cutting head of gen-
eral Sisianov by Huseyngulu Khan, brother of Baku Kan, in the cer-
emony of “Shollar-Baku” water pipline, veteran Mir Mahammad 
Karim began the word with Koran in his hand, said about creation 
of water in the life, praying for the emperor family congratulated 
people for the complement of water pipeline, prayed for parents of 
persons  who  spent  cost  and  labour  for  the  pipeline,  wished  them 
health and wealth. Noticing services of Haji Zeynalabdin Taghiyev, 
Al-Bakuvi suggested Haji to open water-tap firstly. 
Having  close  friendship,  comradeship  relations  with  Al-Bakuvi, 
H.Z.Taghiyev  invited  him  to  the  activity  of  translation.  The  rea-
son  of  his  translations  of  works  “Armanusatul  Egypt”,  “thirst  of 
Karbala”, “Seventeen Ramadan” and other works written by Geor-
gian Zeydan from Arabian language into Turkish was the agitations 
1917-ci il fevralın 18-də, Bakı xanının qardaşı Hüseynqulu xan gen-
eral  Sisiyanovun  başını  qılıncla  üzdüyü  yerdə,  «Naxır  bulağı»nın 
üstündəki «Şollar—Bakı» su kəmərinin ilk su vermə mərasimində 
də qazı Mir Məhəmməd Kərim əlində Quran sözə başlamış, Quran-
dan ayələr oxuyaraq həyatın əsasının su olduğunu demiş,  imperator 
ailəsinə dua edərək əhalini su kəmərinin başa çatması münasibətilə 
təbrik etmiş, bu yolda xərc və zəhmət çəkənlərin ata-analarına dua 
oxumuş,  özlərinə  cansağlığı  və  var-dövlət  arzu  etmişdi.  Hacı  Zey-
nalabdin Tağıyevin xidmətlərini xüsusi qeyd edən əl-Bakuvi Hacıya 
kranı birinci açmağı təklif etmişdi.
Əl-Bakuvi  ilə  yaxından  dostluq,  yoldaşlıq  münasibətləri  olan 
H.Z.Tağıyev  onu  tərcüməçilik  fəaliyyətinə  də  təşviq  edirdi.  Əl-
Bakuvinin Gürcü Zeydandan tərcümə etdiyi «Ərmənusətül Misir», 
«Kərbəla  yanğısı»,  «On  yeddi  ramazan»  və  digər  əsərlərini  ərəb 
dilindən  türk  dilinə  tərcümə  etməsinin  bir  səbəbi  də  Hacının  bu 
təşviqləri  olmuşdu.  Tağıyev  eyni  zamanda  bu  əsərlərin  möhkəm 
dinləyicisi  idi.  Axşamlar  çox  vaxt  Hacı  kabinetində  olar,  yaxın 
adamları,  şəhərin  adlı-sanlı  sakinləri  söhbətə  gələrdilər,  qəzet  və 
kitab oxuyardılar. Ərəb, fars, bir də türk qəzetlərini yaxşı, ahəngdar 
səsi  olan  bir  mirzə  oxuyurdu,  rus  dilində  başqa  bir  nəfər,  fransız, 
alman və ingilis dilindəki qəzetləri qoca bir kişi oxuyardı. Bir dəfə 
Mirzə Curci Zeydanın, qazı Mir Məhəmməd Kərim ağanın tərcümə 
etdiyi «On yeddi ramazan» romanını oxuyurdu. Hacı kresloda otu-
rub gözlərini yummuşdu; bilmək olmurdu yatıb, ya ki ayıqdır. Əsərdə 
xəlifə həzrət Əlinin şücaəti və dövlət xidmətləri təsvir edilirdi. Birdən 
Hacı gözlərini açıb dikəldi və dedi: «Başına döndüyüm İmam həzrət 
Əli ağa heç balitka-zad bilmirmiş, səlbəni elə düzünə tolazleyirmiş» .
əl-Bakuvi bütün həyatı boyu təhsilin vacibliyi məsələsinə də diqqət 
çəkmiş, təhsildən uzaq düşməyi millətin cəhalət və nadanlığa düçar 
olmasının  əsas  səbəblərindən  biri  kimi  göstərmişdir.  O,  imkansız 
tələbələrin  oxunmasına  yardım  edir,  zənginləri  də  buna  təşviq  ed-
irdi.  Onun  özü  şəxsi  nümunə  göstərərək  öz  imkanları  hesabına 
Azərbaycan SSR EA-nın ilk prezidenti Mir Əsədulla Mirqasımovu 
(ö.1958) Odessada Novorossiysk universitetinin  Tibb fakültəsində 
oxutmuşdu.  Yenə  mütəfəkkirin  şəxsi  maddi-mənəvi  yardımları  ilə 
təhsil alan Mirzə Davud Hüseynovu, Azərbaycanın ilk qadın pilotu 
Züleyxa Seyidməmmədovanı, əl-Bakuvinin şəxsi təqdimatı ilə 1910-
cu ilin fevralında Balaxanıdakı “Nicat” cəmiyyətinə  müəllim təyin 
olunan  M.Ə.Sabiri  mütəfəkkirin  xeyriyyəçilik  əməllərinə  nümunə 
göstərə  bilərik    Görkəmli  Azərbaycan  xeyriyyəçisi  Hacı  Zeynalab-
din  Tağıyev  (ö.  1924)  də  əl-Bakuvi  ilə  yaxın  dostluq  və  işgüzarlıq 
münasibətlərində olaraq onun təşviqi ilə maariflənmə sahəsində işlər 
görməklə yanaşı, təhsil alan yoxsul tələbələrə təqaüd verilməsi kimi 
faydalı bir sahə ilə də məşğul olmuşdur . 
əl-Bakuvi  cahil  bir  cəmiyyətdə  qız  məktəbi  açaraq  onların  təhsil 
almasını  istəyən,  lakin  bu  yolda  qızların  oxumasını  küfr  sayan 
xurafatçıların maneəsi ilə üzləşən Tağıyevə də yardım etmiş, Tağıyevin 
bu məqsədlə təşkil etdiyi Təzəpir məscidində çıxış edərək Quran və 
hədislərdən nümunələr gətirərək qadınların təhsil almasının şəriətə 
uyğun  olması  haqda  insanları  məlumatlandırmış,  qızların  təhsil 
almasını günah sayan müsəlmanları elmə təşviq etmişdi. Məhz bu 
səbəbdən təhdid edilərək qapısı yandırılan  əl-Bakuvi qaragüruhçu-
lardan qorxmayaraq öz qızını Tağıyevin açdırdığı “Ünas” məktəbinə 

---