Р
ақ
и
б
Ҳалқаси
167
Jarima to’pini tashlash joyi-bu o’yin maydonida 1,80-radiusli yarim
doira bilan ajratiladigan chegaralangan zonalardir. Ularning markazlari
jarima to’pini tashlash chizig’i o’rtasida joylashgan. Bunday yarim
doiralar chegaralangan zonalarning ichida nuqtali chiziqlar bilan
o’tkaziladi .
Chegaralangan zona.
Jarima to’pni tashlash zonasi bo’ylab belgilangan joylarni
o’yinchilar jarima to’pi tashlanayotganda egallaydilar. Bunday joylar
quyidagicha belgilanadi: jarima to’pini tashlash zonasi tomonidan
chiziqlar bo’ylab o’lchab turib, yon chizig’ining ichki chekkasidan 1,75-
m uzoqlikda birinchi belgilanadi. Birinchi joy 85-sm uzoqlikda
o’tkaziladigan chiziq bilan chegaralanadi. Bu chiziq orqasida eni 30-sm
bo’lgan betaraf xona joylashadi. Ikkinchi joy betaraf zona ketida
joylashadi va eni 85-sm bo’ladi. Ikkinchi joyni belgilab turgan
chiziqdan keyin eni 85 sm bo’lgan uchinchi joy belgilanadi. Bu joylarni
belgilash uchun ishlatiladigan hamma chiziqlarning uzunligi 10-sm va
eni 0,5-sm bo’ladi. Bu chiziqlar jarima maydonchasining yon
chiziqlariga nisbatan perpendikulyar bo’lib, tashqi tomondan chizilgan
bo’lishi kerak.
Jarima to’pini tashlash chizig’i har ikkala yon chizig’iga parallel
holda o’tkaziladi. Uning uzoq chekkasi yon chizig’ining ichki
168
chekkasidan 5,80-m uzoqlikda turishi va u 3,60-m uzunlikda bo’lishi
kerak. Uning o’rtasi esa ikkala yon chiziqlarning o’rtasini tutashtiruvchi
chiziqda bo’lishi lozim.
Jamoa o’rindig’i zonasi maydon tashqarisida, kotib stoli va
jamoalar o’rindiqlari uchun joy ajratilgan tomonda joylanadi. Zona, yon
chizig’idan tashqariga chiqib turadigan, uzunligi 2-m bo’lgan chiziq va
markaziy chiziqdan hamda perpendikulyar yon chizig’idan 5-m narida
chiziladigan boshqa chiziq bilan belgilanadi.
2-m uzunlikdagi chiziqlarning rangi va yon chiziqlari rangiga
qarama-qarshi bo’lishi kerak.
Ikkala shitning har biri qalinligi 0,3-sm bo’lgan qattiq yog’ochdan
yoki shunga mos oynadek tiniq ashyodan (yog’ochning qattiqligiga
o’xshash qattiqlikdagi bir bo’lakdan) tayyorlanishi lozim.
Olimpiada o’yinlari va jahon birinchiligi musobaqalari uchun shit
o’lchovlari gorizontal bo’yicha 1,80-m va vertikal bo’yicha 1,05-m
bo’lishi, pastki qirrasi maydon yuzasidan 2,90-m balandlikda turishi
kerak. Qolgan barcha musobaqalar uchun FIBAga tegishli strukturalar,
masalan, zonal va kontinental musobaqalar o’tkazilganda zonal
komissiya yoki barcha ichki musobaqalar uchun milliy federatsiya
shitlarining quyidagicha o’lchovlarini tasdiqlashga haqqilari bor: shitlar
gorizontal bo’yicha 1,80-m va vertikal bo’yicha 1,20-m bo’lishi, pastki
qirrasi maydon yuzasidan 2,75-m balandlikda turishi mumkin yoki
gorizontal bo’yicha 1,80-m va vertikal bo’yicha 1,05-m bo’lishi, pastki
qirrasi maydon yuzasidan 2,90-m. balandlikda turishi mumkin. Bundan
qat’iy nazar, barcha yangi qurilayotgan shitlar xuddi Olimpiadalar va
jahon birinchiligi uchun mo’ljallangandek, gorizontal bo’yicha 1,80-m
va vertikal bo’yicha 1,05-m qilib tayyorlanishi kerak.
Agar shit yuzi silliq va oynadan tiniq bo’lmagan ashyodan
tayyorlangan bo’lsa, oq rangda bo’lishi shart. Uning sirti quyidagicha
belgilanadi: halqa orqasiga eni 0,5-sm ga teng bo’lgan chiziqlar bilan
to’g’ri
to’rtburchak
chiziladi.
To’g’ri
to’rtburchakning
tashqi
o’lchovlari gorizontaliga 59-sm, vertikaliga 45-sm bo’lishi kerak. Uning
asos chizig’ining yuqori qismi halqa bilan teng turishi kerak. Shitlarning
chetlari 0,5-sm kenglikdagi chiziqlar bilan belgilanadi. Bu chiziqlar shit
rangidan yaqqol ajralib turishi lozim. Agar shit tiniq bo’lsa, u oq
chiziqlar bilan, boshqa hollarda esa, qora bilan hoshiyalanadi.
Shitlarning hoshiyalari va ularda chizilgan to’g’ri to’rtburchakning
ranglari bir xil bo’lishi shart.
169
Shitlarni mustahkam qilib, maydonning ikkala chekkasiga yon
chiziqlariga parallel holda, to’g’ri burchak ostida polga o’rnatiladi.
Ularning markazlari har biri yon chiziqlari o’rtasining ichki chekkasidan
1,20-m narida maydondan chiqarilgan nuqtalarga perpendikulyar
ravishda joylashadi.
Shitlarni ushlab turadigan qurilmalar yon chiziqlarining tashqi
chekkasidan kamida 2-m uzoqlikda joylashishi shart va ular
o’yinchilarning ko’ziga yaqqol tashlanadigan darajada ochiq rangga
bo’yalgan bo’lishi lozim.
Ikkala shit yumshoq material bilan quyidagicha qoplangan bo’lishi
kerak: shitlarning pastki qirrasi va yon tomonlari uchun yumshoq o’ram
tagidan kamida 35 sm uzoqlikda tag sirtini va yonlarning ustini
qoplaydi. Oldingi va orqa sirtlar tagidan kamida 0,2-sm uzoqlikda
qoplanadi va to’ldirilgan material kamida 0,2-sm qalinlikda bo’lishi
lozim. Shitning pastki qismi to’ldirilgan material 0,5-sm qalinlikda
bo’lishi kerak.
Qurilmalar yumshoq material bilan quyidagicha qoplanadi: shitning
har qanday qurilmasi shit orqasidan va poldan kamida 2,75-m
balandlikda, shitning sirt yuzasidan 60-sm uzoqlikda, tag yuzasi bo’ylab
yumshoq material bilan qoplangan bo’lishi kerak.
Hamma ko’chma shitlarning tagi maydon tomonidan sirti bo’ylab
2,15-m balandlikda yumshoq material bilan o’ralgan bo’lishi lozim.
Halqa shit qurilmasi.
170
Savatlar halqa va to’rlardan iborat. Halqa qattiq metalldan
tayyorlanadi, uning ichki diametri 45-sm ga teng bo’lib, to’q sariq
(apelsin) rangga bo’yaladi. Halqalarning metalli kami bilan 0,17-sm va
ko’pi bilan 0,2-sm diametrga egabo’lib, pastki qirrasida to’plarni ilish
uchun qo’shimcha bir xil kichik ilmoqlar yoki shunga o’xshash ilgaklari
bo’lishi kerak. Halqalar maydonga nisbatan gorizontal holatda, 3,05-m
balandlikda shitlarga mustahkam o’rnatiladi va shitning har ikkala
vertikal chekkalaridan bir xil uzoqlikda joylashadi. Halqalar ichki
chekkasining yaqin nuqtasi shitning yuza qismidan 15-sm uzoqlikda
turishi kerak .
Shit. Uning o’lchovlari.
Halqalarga ilinadigan to’rlar oq kanopdan tayyorlanadi, ularning
tuzilishi shunday bo’lishi lozimki, to’p savat orasidan o’tayotgan vaqtda
bir lahza ushlanib qolishi mumkin bo’lsin. To’rlarning uzunligi 40-sm
bo’lishi shart .
Halqa.
171
To’p sharsimon shaklda va tasdiqlangan qizg’ish rangda bo’lishi
kerak: u sirti bilan birga charmdan, rezina yoki sun’iy xomashyodan
tayyorlanadi; uning aylanasi uzunligi 749-sm dan kam va 780-sm dan
ko’p bo’lmasligi lozim; u kamida 567-g dan kam va 650-g dan ko’p
bo’lmagan og’irlikka ega bo’lishi kerak; unga havo shunday to’ldirilishi
kerakki, to’p taxminan 1,80-m balandlikdan (to’pning pastki qirrasidan
o’lchanganda) o’yin maydoniga yoki qattiq yog’och polga tushgan
vaqtida to’pning yuqori qirrasidan o’lchanganda 1,20-m dan kam va
1,40-m dan ortiq bo’lmagan balandlikka ko’tarilishi lozim. To’pning
choklari yoki chuqurliklarining kengligi 0,635 sm dan ortiq bo’lmasligi
kerak .
Basketbol to’pi.
Maydon egasi bo’lgan jamoa yuqorida aytib o’tilgan shartlarga
javob beradigan, kamida bitta avval ishlatilgan to’p bilan ta’minlanishi
lozim. Katta hakam to’pning yaroqliligini aniqlab beruvchi yagona
shaxs bo’lib hisoblanadi va u mehmon jamoa taqdim qilgan to’pni o’yin
uchun tanlab olishi mumkin.
Quyidagi texnik jihozlar maydon egalari tomonidan tayyorlangan
bo’lishi va hakamlar hamda ularning yordamchilari ixtiyoriga havola
qilinishi kerak:
a) O’yin vaqtini belgilovchi soat va tanaffuslarni hisoblaydigan
soat; soniya hisoblovchi, hech bo’lmaganda bitta o’yin vaqtini
belgilovchi soat yoki bitta soniya o’lchagich bilan ta’minlangan bo’lishi
kerak. O’yin bo’limlarini va ular orasidagi tanaffuslarni hisoblashda
ishlatiladigan soat hamda tanaffus vaqtini belgilashda ishlatiladigan
soniya o’lchagich shunday joylashgan bo’lishi kerakki, ularni ham
soniya hisoblovchi, ham kotib aniq va ravshan ko’rib turishlari lozim;
b) 24-soniya qoidasiga rioya qilinishini nazorat qilish uchun barcha
o’yinchilar va tomoshabinlarga ko’rinadigan tegishli moslama bo’lishi
kerak. Uni 24 soniya vaqtini belgilovchi operator boshqaradi.
172
v) Halqaro basketbol Federatsiyasi tomonidan tasdiqlangan
qaydnoma rasmiy hisoblanib, undagi qoidalarga asosan o’yin
boshlanishidan oldin va o’yin davomida kotib tomonidan to’ldirib
boriladi;
g) Juda bo’lmaganda ushbu qoidalarda ko’zda tutilgan uchta signal
uchun moslamalar bo’lishi lozim.
O’yinchilar, tomoshabinlar va kotibga ko’rinadigan qo’shimcha
hisob tablochi bo’lishi kerak;
d) 1-chi raqamdan 5-raqamgacha bo’lgan ko’rsatkichlar kotib
ixtiyorida bo’lishi zarur. Har safar u yoki bu o’yinchi fol qilganida,
kotib o’yinchi nechanchi fol olganligiga qarab shu raqamli ko’rsatkichni
har ikkala murabbiy ko’ra oladigan darajada yuqoriga ko’taradi.
Ko’rsatkichlar oq rangda bo’lishi, raqamlari o’lchov bo’yicha 2-sm va
eniga 1-sm, hamda 1-chidan 4-chi raqamgacha qora rangda, 5-chi qizil
rangda bo’lishi kerak;
e) Kotib jamoa follarini belgilovchi ikkita ko’rsatkichlar bilan
ta’minlangan bo’lishi shart. Ko’rsatkichlar qizil rangda va shunday
tayyorlangan bo’lishi kerakki, kotib stoli ustida turganida o’yinchilar,
murabbiylar va hakamlar yaqqol ko’rib turishsin;
to’p jamoa o’yinchisi beshinchi fol qilinganidan so’ng o’yinga
kirgan vaqtda, ko’rsatkich kotib stoli ustiga, ya’ni o’yinchisi beshinchi
fol qilgan jamoa o’rindig’i yaqinidagi chekkaga qo’yilishi kerak;
j) Jamoa follarini belgilash uchun ishlatiladigan munosib moslama.
Dostları ilə paylaş: |