M amlakatda olib borilayotgan iqtisodiy islohotlarning chuqurlashib
borishi va bu o'zgarishlarga soliq siyosatini m oslashtirish ham da
takomillashtirish m aqsadida 1997-yil 29-avgustda «Davlat soliq xizmati
to‘g‘risida»gi 474-1 sonli 0 ‘zbekiston Respublikasi Qonuni qabul qilindi.
Ushbu q on u n n i amalga oshirish maqsadida Vazirlar M ahkam asining
1998-yil 12-yanvardagi « 0 ‘zbekiston Respublikasi Davlat Soliq Q o‘-
mitasi faoliyatini tashkil etish masalalari to ‘g'risida»gi 14-sonli qarori
qabul qilindi. Ushbu m e ’yoriy hujyatlarda mamlakatimizdagi davlat
soliq organlarining amalga oshiradigan asosiy funksiya va vazifalarining
doirasi kengaytirildi ham da aniqlashtirildi.
Moliyani boshqarishda Davlat Soliq Q o ‘mitasiga amaldagi qonun-
chilikka asosan quyidagi vazifalarni bajarish yuklatilgan:
— m am lakatda soliq q o n u n hujjatlariga rioya etilishi, soliqlarning
to ‘g‘ri hisoblanishi, soliqlar t o ‘liq va o ‘z vaqtida toManishi ustidan
nazoratni amalga oshirish;
— soliq qonun hujjatlariga rioya etishda zarur shartlarni t a ’minlash,
soliq majburiyatlarini bajarishda soliq to'lovchilarga yordam ko'rsatish;
— m am lakatda soliq siyosatini amalga oshirishda bevosita ishtirok
etish;
— soliqqa tortish subyektlari va obyektlarini to'liq va o ‘z vaqtida
hisobga olishni ta ’minlash;
— soliqqa doir huquqbuzarliklarni aniqlash, oldini olish va bartaraf
qilish;
— nazorat qiluvchi organlar tom onidan xo'jalik yurituvchi subyekt-
lar moliya-xo'jalik faoliyatini tekshirish va taftish qilishlarning ham-
masini muvofiqlashtirish;
— jism oniy va yuridik shaxslarni, budjetga soliqlar va boshqa
to'lovlarni t o ‘lovchilarni, yuridik ham da jismoniy shaxslarning soliqqa
tortish obyektlarini hisobga olishning to ‘laqonli bazasini yaratish;
— yagona telekom m unikatsiya tizimini yaratish;
— tashkiliy ham da kadrlar bilan ishlashni takomillashtirish va
kuchaytirish;
— m e ’yoriy-huquqiy bazani yanada takomillashtirish, soliq
sohasida
huquqbuzarlikning oldini olish, soliqlarni yig‘ish va majburiy tarzda
undirish funksiyalarini birlashtirish;
— belgilangan prognoz k o ‘rsatkichlariga muvofiq budjetga to ‘lov-
larning to ‘liq tushishini t a ’minlash;
— soliq tizimining unum dorligi va samaradorligini oshirish, salbiy
ta ’sir va xatar darajasini pasaytirish;
ton Respublikasi Davlat Bojxona Q o'm itasining tashkil etish to ‘g ‘-
risida»gi PF-1815-sonli farmoni qabul qilindi. Ushbu farmonni amalga
oshirish maqsadida Vazirlar Mahkamasining 1997-yil 30-iyulda 374-
sonli « 0 ‘zbe k isto n Respublikasi Davlat Bojxona Q o ‘m itasin in g
faoliyatini tashkil etish to ‘g‘risida»gi qaroriga asosan 0 ‘zbekiston Res
publikasi Davlat Bojxona Q o ‘mitasi tashkil etildi.
Yuqorida t a ’kidlangan qonunchilikka asosan 0 ‘zbekiston Respub
likasi Davlat Bojxona Qo'mitasiga mamlakatimizdagi bojxona bojlarini
undirish majburiyati yuklatilgan. Ushbu majburiyatni amalga oshirish
maqsadida Davlat Bojxona Q o ‘mitasi quyidagi vazifalarni bajaradi:
— mamlakatdagi bojxona organlari to m o n idan soliqlarning to ‘g‘ri
va o ‘z m uddatida undirish yuzasidan soliq tekshiruvlarini o ‘tkazish;
— joylardagi soliq organlari to m o n id an soliqlarni hisoblash va
undirish b o ‘yicha barcha hujjatlarni tekshirishdan o'tkazish;
— soliq to ‘lovlarining amaldagi soliq va bojxona qonunchiligini
buzganligi yoki majburiyatlarini bajarmaganligi sababli ularning tijorat
banklaridagi hisobvaraqlari b o ‘yicha barcha operatsiyalarni to ‘xtatib
q o ‘yish;
— amaldagi soliq va bojxona qonunchiligida ko‘zda
tutilgan soliqlar
bo'yicha boqim andalar ham da jarimalarni undirish.
Um um ari o linganda, bojxona organlari 0 ‘zbekiston R espub-
likasining davlat chegarasidan o ‘tadigan tovarlar yuzasidan amaldagi
bojxona soliqiari, valuta ham da bojxona qonunchiligiga amal qilinishi,
bojxona bojlarining t o ‘g‘ri hisoblanishi, undirilishini nazorat qiladi.
Moliyani boshqarish d a o 'ziga xos o ‘rinni x o‘jalik yurituvchi
subyektlardagi moliya xizmati egallaydi. Bunday boshqaruvni olib
borishda davlatning vakolatli organlari ishtirok etmaydi va boEhqaruvni
m a n fa a td o r t o m o n l a r olib boradi. M oliya boshqaruvini quyidagi
guruhlarga ajratish mumkin:
— ichki(korporativ);
— aksiyadorlar boshqaruvi;
— tijorat banklari tom onidan;
— auditor firmalari to m o n id an olib boriladigan boshqaruviardir.
1. Ichki boshqaruv. B unday boshqaruvni x o ‘jalik yurituvchi
subyektlaridagi tashkil etilgan moliya xizmati, moliya bo‘limlan, moliya
m enejm enti va m oliya faoliyatiga taalluqli boshqa xizm atlar olib
boradilar. B undan faoliyatda o ‘zlik va jalb etilgan pul m ablag'lardan
m aqsadli h a m d a sa m a rad o rlik bilan foydalanishni nazorat etish,
moliyaviy holatni tahlil etish, davlat budjeti, budjetdan tashqari ja m -