4
I BOB. ANALOG VA RAQAMLI SIGNALLAR.
1.1.Raqamli texnikaning asosiy prinsipi.
Kirish. Zamonaviy odam signallarning tabiati haqida o'ylamaydi,
lekin biz
analog va raqamli eshittirishlar o'rtasidagi farq haqida tez-tez o'ylaymiz. Analog
texnologiyalar o‘tmishda qolib ketgan va tez orada butunlay raqamli texnologiyalar
bilan
almashtiriladi, deb ishoniladi. Yangi tendentsiyalar uchun nimani rad
etishimizni bilishga arziydi.
Vazifasi
turli xil signallar, xususan, raqamli va analog signallar bilan
tanishishdir. Shuningdek, zamonaviy dunyoda signallarni uzatish usullari.
Maqsadi raqamli va analog signallarni taqqoslashdir. Ularning afzalliklari va
kamchiliklarini aniqlashdan iborat.
Analog va raqamli signal
Signal (axborot va aloqa nazariyasida) aloqa tizimidagi
xabarlarni uzatish
uchun ishlatiladigan moddiy axborot tashuvchisi. Signal hosil bo‘lishi mumkin,
ammo qabul qiluvchi tomonidan qabul qilinishi uchun mo'ljallangan xabardan farqli
o‘laroq, uni qabul qilish shart emas, aks holda u xabar emas.
Signal har qanday
jismoniy jarayon bo'lishi mumkin, uning parametrlari uzatilgan xabarga muvofiq
o‘zgartiriladi (yoki topiladi).
Signal parametrlarini tavsiflovchi funktsiyaga bog'liq:
1. uzluksiz funktsiya bilan tavsiflangan uzluksiz (analog);
2. daraja bo'yicha kvantlangan diskret signallar (raqamli);
3. vaqtning ma'lum nuqtalarida olingan namunalar funktsiyasi bilan
tavsiflangan diskret;
4. daraja bo‘yicha kvantlangan.
Raqamli signal-diskret (raqamli) qiymatlar ketma-ketligi sifatida ifodalanishi
mumkin bo‘lgan signal. Hozirgi kunda ikkilik raqamli signallar kodlash qulayligi va
ikkilik elektronikada foydalanish tufayli eng keng tarqalgan.
Raqamli signalni
analog kanallar orqali uzatish uchun turli xil modulyatsiya turlari qo‘llaniladi.
5
Zamonaviy aloqa tizimlarida uning ustunligini aniqlagan raqamli signalning
muhim xususiyati uning o'rni ichida to‘liq tiklanish qobiliyatidir. Takrorlagichga
ozgina shovqin bilan signal kelganda, u raqamli shaklga o‘tkaziladi va takrorlagich
signalni qayta hosil qiladi va buzilishlarni butunlay yo‘q qiladi.
Boshqa
tomondan, agar raqamli signal katta shovqin bilan kelsa,
uni qayta
tiklashning iloji yo‘q (tik tosh effekti). Ushbu vaziyatdan chiqish yo‘li raqamli
signalni tez-tez qayta tiklash, aloqa liniyasining uzilishiga regeneratorlarni kiritish
yoki aloqa liniyasining uzunligini qisqartirishdir (masalan, uyali telefondan tayanch
stantsiyagacha bo‘lgan
masofani qisqartirish, bu esa tayanch stantsiyalarni tez-tez
erga joylashtirish orqali erishiladi).
Raqamli
tizimlarda
raqamli
ma‘lumotlarni
tekshirish
va
tiklash
algoritmlaridan foydalanish axborot uzatish ishonchliligini
sezilarli darajada
oshirishi mumkin.
Dostları ilə paylaş: