Образование наука и инновационные идеи в мире
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Выпуск журнала № – 13 Часть–2_ Январь–2023 19 2181-3187
- Jumabaeva Muqaddas Iminbayevna ANNOTATSIYA
- Kalit so’zlar
- Foydalanilgan adabiyotlar
| ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ http://www.newjournal.org/ Выпуск журнала № – 13 Часть–2_ Январь–2023 19 2181-3187 BOSHLANG'ICH SINFLARDA KOMBINATORIKA ELEMENTLARINI QO'LLASH Navoiy shahar 3-sonli FFCHO'ITM boshlang'ich (rus) sinf o'qituvchisi Jumabaeva Muqaddas Iminbayevna ANNOTATSIYA: Ushbu maqolada kombinatorika masalalari haqida qisqacha ma‘lumot berilgan. Boshlang`ich sinf matematika darsligida keltirilgan masalalar va ularni yechish metodikasi ko`rsatilgan. Kalit so’zlar: Kombinatorika masalasi , kombinatsiyalari , B.Paskal, P.Ferma, G.Leybnis, Y.Bernulli, L.Eyler . Kombinatorika masalasi. Elementlarning turli kombinatsiyalari va ularning sonini topish bilan bog`liq masalalar kombinatorika masalalari deyiladi. Bunday masalalar matematika fanining tarmog`i — kombinatorikada o`rganiladi. Kombinatorika asosan, XVII—XIX asrlarda mustaqil fan sifatida yuzaga kelgan bo`lib, uning rivojiga B.Paskal, P.Ferma, G.Leybnis,Y.Bernulli, L.Eyler kabi olimlar katta hissa qo`shganlar. Kombinatorikada, asosan, chekli to`plamlar, ularning qism to`plamlari, chekli to`plam elementlaridan tuzilgan kortejlar va ularning sonini toppish masalalari o`rganilgani uchun uni to`plamlar nazariyasining bir qismi sifatida qarash mumkin. Boshlang`ich ta‘lim va sport-tarbiyaviy ish ta‘lim yonalishi talabalariga ―Boshlang`ich matematika kursi nazariyasi‖ fanidan kambinatorika masalalari bo`yicha ma`ruzalar o`qimiz va amaliy mashg`ulotlarida olgan bilimlarini mustaxkamlaymiz. Shu boyis ularni ertangi kun boshlang`ich sinf o`qituvchilariga kerak bo`lgan bilmlarni beramiz. Bu yerda olgan nazariy bilimlarini ertaga maktabda amalda foydalanadi. Quiyda 3 sinf «SHARQ» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati Toshkent – 2019 yil nashir etilgan ―Matematika‖ darsligida keltirilgan kombinatorika, mantiqiy masalalarga doir topshiriqlar berilgan .Kombinatorik va mantiqiy masalalar 1. Kombinatorik masalalarda berilgan topshiriqni nechta usulda bajarish mumkinligi aniqlanadi. Masalan: 9, 0, 4 raqamlari berilgan. Bu raqamlardan foydalanib nechta uch xonali son hosil qilish mumkin? Namuna: 409; 490; ... 2. Sinfda to`rtta o`quvchi bir-biri bilan qo`l berib ko`rishmoqda. Ko`rishishlar soni nechta bo`ladi? Javobingizni tajribada tekshirib ko`ring. 3. Bo`rining inidan tulkining iniga 3 ta, tulkining inidan ayiqning iniga 2 ta yo`l bor. Bo`ri mehmonga borish uchun tulki inidan o`tib, ayiqnikiga nechta yo`l orqali bora oladi? Chizma chizib ko`rsating. 4. Qizil, sariq va oq gullar yonma-yon ochilib turibdi. Asalari har bir gulga faqat bir marta qo`nishi mumkin. U hamma gullarni necha usulda aylanib chiqa oladi? 5. Katakcha o`rniga qaysi raqamni qo`yish mumkin? Javob variantlari nechta? a) 2 ·( ) = 1 b) 4 ·( ) = 3 ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ http://www.newjournal.org/ Выпуск журнала № – 13 Часть–2_ Январь–2023 20 2181-3187 c) 6 ·( )=4 d) 7 ·( ) = 4 6. To`rtburchak chizing. Uning burchaklarini A, B, D, E harflar yordamida belgilang. To`rtburchakdagi harflarni shunday ketma-ketlikda yana necha usulda belgilash mumkin? Har bir usulni chizmada ko`rsating. Bo`lajak boshlang`ich sinf o`qituvchilari bu berilgan topshiriqlarni yechibgina qoymay, o`quvchilarga yechish metodikasini tushuntirish kerak. Bunday masala va topshiriqlar o`quvchilarni mantiqiy fikrlashga o`rgatadi. Boshlang`ich sinflarda kabinatorikaga tegishli bo`lgan masalalarni amaliy tarzda yechib ko`rsatiladi. Masalan quyidagicha amaliy tarzda yechib ko`rsatishimiz mumkin. 4-masala. 1) oq, sariq, qizil 4) sariq, oq, qizil 2) oq, qizil, sariq 5) qizil, sariq, oq 3) sariq, qizil, oq 6) qizil, oq, sariq 5-masala. a) 2·5=10 2·6=12 2·7=14 2·8=16 2·9=18 b) 4·8=32 4·9=36 c) 6·7=42 6·8=48 d) 7·6=42 7·7=49 6-masala. 1) ABCD 4) ACDB 2) ABDC 5) ADBC A D 3) ACBD 6) ADCB Biz A harfidan boshlanadigan 6 usulni keltirdik. Shunga uxshash B harfidan boshlanadigan 6 usul, C harfidan boshlanadigan 6 usul, D harfidan boshlanadigan 6 usulda belgilash mumkin. Jami 24 usul bilan belgilaymiz. Foydalanilgan adabiyotlar 1. Abdullayeva B.S., Sadikova A.V., Toshpo‗latova M.I. Boshlang`ich matematika kursi nazariyasi. Pedagogika oliy ta‘lim muassalari uchun 2. S.Burxonov, O‗.Xudoyorov, Q.Norqulova, N. Ruzikulova, L.Goibova ―Matematika‖ Umumiy o‗rta ta‘lim maktablarining 3-sinfi uchun darslik «SHARQ» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|