Ön söz 5 GiriĢ

III. 16. Neft və qaz yataqlarında hasilatın proqnozlaĢdırılması

Ölkənin xalq təsərrüfatı sahələrinin inkişafı onun enerji daşıyıcılarına olan tələbatının nə dərəcədə təmin olunmasından asılıdır. Burada ön plana neft və qaz hasilatının faktiki səviyyəsi çəkilir ki, bu da ölkədə hazırda işlənilmədə olan və kəşf olunmuş, lakin hələ işlənilməyən mədənlərin hesabına əldə edilməlidir.
Neft və qaz hasilatının proqnozlaşdırılması yaxın illər (1,2,5 il) və perspektiv dövrlər (on illər) üçün aparılır.
Neft və qaz hasilatının proqnoz qiyməti proqnoz bazasının tədqiqatlara cəlb edilməsindən asılı olaraq iki qrupa bölünür: təminatlı və ehtimal olunan.
Yalnız faktiki işlənilən yataqların məlumatlarına istinad edən proqnozlaşdırma təminatlı, kəşf olunmuş, lakin istismar edilməyən yataqların məlumatlarına əsasən proqnozlaşdırma ehtimal olunan sayılır.
Təminatlı proqnoz. Bu tip proqnoz mədəndə və ya regionda ayrılmış və sərbəst işlənilən hər bir istismar obyektindən gələcək illərdə əldə edilə biləcək hasilatın həcminin təyinini nəzərdə tutur.
Qeyd etmək lazımdır ki, yataqların neft hasilatının hətta yaxın dövrlər üçün proqnozlaşdırılması belə özlüyündə çətin məsələlərdən sayılır. Belə ki, burada istismar obyektlərinin hasilatının hər hansı bir gələcək dövr üçün etibarlı səviyyəsi əsaslandırılmalıdır. Odur ki, tədqiqatlarda yataqların geoloji quruluşu, lay
rejimlərinin xassələri, istifadə edilən neftçıxarma texnologiyasının imkanları hərtərəfli öyrənilməlidir.
Konkret yataqdan hasil edilə biləcək neftin miqdarını təyin etmək üçün hidrodinamik, statistik və geoloji-mədən üsullarından istifadə edilir.
H i d r o d i n a m i k ü s u l. Bu üsulla mədənin kəsilişi və ya sahəsi üzrə ayrılmış və sərbəst istismar edilən obyektlərdə neft hasilatının səviyyəsi gələcək dövrlər üçün təyin edilir. Burada obyektin cari dövrdəki hasilat imkanları ilə onun real səviyyəsi müqayisə olunaraq gələcək illər üçün proqnoz qiymətlər verilir. Hesablamalarda yatağın geoloji quruluşunu səciyyələndirən parametrlərlə yanaşı (obyektin qalınlığı, kollektorluq xassələri, flüidlərin göstəriciləri və s.), texnoloji parametrlərin qiymətlərindən də istifadə edilir. Lakin çox vaxt obyektlər üzrə bu göstəricilərin qiymətləri haqqında müvafiq məlumatlar əldə etmək mümkün olmadığından hidrodinamik üsulla hasilatların proqnozlaşdırılmasında xətalara da rast gəlinir. Odur ki, bu üsul ilə yaxın və ya perspektiv proqnozlaşdırma qiymətlərindən yalnız obyektlərin ümumi imkanlarını səciyyələndirmək üçün istifadə etmək olar.