O‘quv materiallari: a Ma’ruza matnlari

Psixologik konstruktiv ta'sir tushunchasi
Bizning fikrimizcha, psixologik konstruktiv ta'sir uchta mezonga javob berishi kerak:
1. u unga aloqador odamlarning shaxsiyatini va ularning munosabatlarini buzmaydi,
2. bu psixologik jihatdan to'g'ri (vakolatli, shubhasiz);
3. har ikki tomonning ehtiyojlarini qondiradi.
Ta'sirga psixologik konstruktiv qarshilik ham ushbu uchta mezonga javob berishi kerak. Haqiqatda ta'sir va ta'sirga qarshilik yagona o'zaro ta'sir jarayonining ikki tomonidir, shuning uchun o'zaro psixologik ta'sir haqida gapirish to'g'riroqdir.
Psixologik jihatdan to'g'ri (vakolatli, xatosiz) ta'sir o'tkazishga urinish bo'ladi, unda:
- hisobga olinadi psixologik xususiyatlar hamkor va hozirgi vaziyat,
- ta'sir qilishning "to'g'ri" psixologik usullarini qo'llang.
Ta'sirni psixologik jihatdan konstruktiv deb hisoblash uchun yuqoridagi uchta mezon ham bajarilishi kerak. Masalan, boshqa odamga halokatli ta'sir psixologik jihatdan ham xatosiz bo'lishi mumkinligi aniq. Shuning uchun psixologik konstruktivlik va psixologik to'g'rilik (xatosiz) tushunchalari kesishadi, lekin bir-biriga mos kelmaydi.
Agar ko'rsatilgan ta'sir psixologik konstruktivlik mezonlariga javob bersa, uning qabul qiluvchisi ikkita yo'lni oladi:
1. ta'sir qilish;
2. unga to'g'ri psixologik yo'llar bilan konstruktiv qarshilik ko'rsatish.

GLOSSARIY
Affekt (latincha affectus – ruhiy hayajonlanish, qiziqish) qisqa muddatda va shiddat bilan sodir bo‘ladigan hissiy, hayajonli jarayon: hulq-atvor, hatti-harakat ustidan nazoratning susayishi tufayli ro‘y beradigan kuchli his-tuyg‘u (g‘azablanish, qo‘rqish, nafratlanish, shodlanish). Mutaxassislar normal va patologik affektlar borligini, shuningdek, affektiv reaksiyalarga ozroq yoki ko‘proq moyil bo‘ladigan shaxslar ham bo‘lishini ta’kidlashadi. O‘zida affektiv reaksiyaga nisbatan hislarga erk bermaslik insondagi normal psixik holat hisoblanadi. Affektlar ta’siriga beriluvchi kishilar odatda olomon orasida sarosimalik uyg‘otishga moyil bo‘ladilar.
Anglash – psixik mazmunni ongsizlikdan aktiv belgi shakliga ko‘chirishdan iboart psixik jarayoni bo‘lib, bu mazmunni boshqa kishilarga etkazib berish imkonini beradi. Anglamoq o‘ziga xabar bermoq, o‘z tajribasi hisiyoti, ehtiyoji, qiziqishi va b. to‘g‘risida o‘ziga tushuntirish demakdir. Anglash demak nimadir to‘g‘risida o‘z-o‘ziga hisob berishdir. Sub’ektiv holda u yoki bu vaziyat, kechinma va boshqalarni aniq-ravshan va nazorat qilinadigan in’ikosidir.