Orta Əsrlərdə Yaşamış azərbaycanli aliMLƏR
Yüklə 4,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
isə 1 il yaşamışdı. Həmyerlisi qazi Siracəddin Əbü’s-Səna Urməvi ilə görüşmüş və ondan məntiqə dair dərslər almışdı 1762 . Konyada Pənbəfüruşan mədrəsəsində dərs verən 1763
Səfiyəddin Urməvi, digər bəzi fəqihlərlə birlikdə, dərvişlərin şəhərin küçələrində rəbab kimi musiqi alətləri ilə çalğı çalmalarına etiraz etmişdi. Lakin Mövlana Cəlaləddin Ruminin məsələyə müdaxilə etməsi ilə dərvişlərin rəbab çalmaları qadağan edilməmişdi. Mövləvi salnaməçi Əflaki Səfiyəddin Urməvinin abid və zahid insan olduğunu qeyd etmişdir 1764
. H. 685-ci ildə (1286) Səfiyəddin Urməvi Anadolunu tərk edərək Dəməşqə getmiş və bu şəhərdə məskunlaşmışdı. Səfiyəddin Urməvi burada Atabəkiyyə, Zahiriyyə, Rəvahiyyə, Dövliyyə və Cəvaniyyə mədrəsələrində dərs vermiş, fətva mərcii olmuşdu 1765 . Alim
‚Nihayətü’l-Vüsul ilə İlmü’l-Üsul‛, ‚Zübdətü’l-Kəlam fi İlmü’l-Kəlam‛, ‚əl-Faiq fi Üsuliddin‛, ‚Risalətü’n-Nəfsiyyə‛ 1766
və
‚Risalətü’s-Siniyyə‛ kimi
əsərlərin müəllifidir 1767 .
H. 705-ci ilin rəcəb ayının 8-ci günü (24 yanvar 1306) Dəməşqdə naibü’s-səltənə 1768
əmir Tengizin hüzurunda bəzi alimlər şeyxülislam Təqiyəddin Əhməd ibn Teymiyyəni (öl. 1328) müəllifi olduğu ‚Əqidətü’l-Vasitiyyə‛ adlı əsərə dair sorğu-sual etmişdilər. Burada sorğu və təhqiqat aparan alimlərin arasında Səfiyyəddin Urməvi də var idi. İbn Kəsirin ifadəsi ilə desək ‚çaydan su daşımağa vərdiş olanlar bu dəfə dəryaya rast gəlmişdilər‛ 1769 . İbn Teymiyyə burada öz fikirlərini uğurla müdafiə etmişdi. Səfiyəddin Urməvi onunla uzun müddət mübahisə etmiş, lakin İbn Teymiyyənin bütün mövzulara aid suallara dolğun və tətminkar cavablar verməsi qarşısında ‚Sən quş kimi oradan ora, buradan bura uçursan, bir az yavaş ol‛ deməkdən başqa söz tapmamışdı 1770
. Səfiyəddin Urməvinin İbn Teymiyyə qarşısında əqaid mövzusundakı zəifliyi hər halda
1762
SƏFƏDİ, Vafi bi’l-Vəfayat, C. XXVIII, s. 239; SÜBKİ, Təbəqatü’ş-Şafi’iyyə əl-Kübra, C. IX, s. 102; İBN KƏSİR, Bidayə və’n-Nihayə, C. XIV, s. 143. 1763
ƏFLAKİ, həmin əsər, C. I, s. 323-324. 1764
Yenə orada. 1765
İBN KƏSİR, Bidayə və’n-Nihayə, C. XIV, s. 143; SÜBKİ, Təbəqatü’ş-Şafi’iyyə əl-Kübra, C. IX, s. 102; İBN QAZİ ŞUHBƏ, Təbəqatü’ş-Şafi’iyyə, C. II, s. 67; İBNü’l-İMAD, Şəzəratü’z-Zəhəb, C. VI, s. 600. 1766
SƏFƏDİ, Vafi bi’l-Vəfayat, C. XXVIII, s. 239; MƏMMƏDOV, Orta Əsr Azərbaycan Filosof və Mütəfəkkirləri, s. 46. 1767
KATİB ÇƏLƏBİ, Kəşfü’z-Zünun, C. I, s. 1074. 1768
Naibü’s-Səltənə-sultanın köməkçisi mənasını ifadə edir. Burada Misir Məmlüklü sultanının Şam vilayətində idari işlər üzrə tüm hüquqlu vəkili nəzərdə tutulur. 1769 İBN KƏSİR, Bidayə və’n-Nihayə, C. XIV, s. 88-89. 1770 HÜSEYNİ, Nüzhətü’l-Xəvatir, s. 201; İBN HƏCƏR, Dürərü’l-Kaminə, C. II, s. 334-335. ixtisaslaşmadan irəli gəlirdi. Səfiyəddin Urməvi fiqh və kəlam sahəsində dərinləşmişdi. Əqaid isə daha çox Qur’an və hədis sahəsində dərin bilik tələb edən sahədir. Mənbələr Səfiyəddin Urməvinin bu sahədə nisbətən zəif olduğunu, Qur’anın dörddə birindən daha az bir qismini əzbər bildiyi, üstəlik ərəbcə danışarkən dilindəki hind ləhcəsindən də heç cür qurtula bilmədiyini qeyd edirlər 1771
. Səfiyəddin Urməvi daha sonra İbn Teymiyyəni həbsə göndərən məhkəmə heyətinə də daxil edilmişdi 1772 .
idi‛ ifadəsini işlətmişdir. Səfiyəddin Muhəmməd Urməvi təsəvvüf əhlinə yaxınlığı ilə tanınan kəlam alimi idi. Buna dair mötəbər mənbələrdə çox sayıda qeyd var. Məsələn Əbdürrəhman Nəimi onun Dəməşqin Atabəkiyyə mədrəsəsindəki əşa’ari kəlam alimlərindən biri olduğunu qeyd etmişdir 1773 . Bundan başqa onun sıx bağlı olduğu müəllimi Siracəddin Əbü’s-Səna Urməvi şeyx Əvhədəddin Kirmaninin (öl. 1238) müridi idi. Onun əvhədiyyə təriqətinə bağlı olduğunu Şəmsəddin Sivasi öz əsərində qeyd etmişdir 1774
. Bədrəddin Əyni əsərində Səfiyəddin Urməvinin h. 702-ci ildə (1303) Şam diyarındakı sufilərin işləri üzrə məsul vəzifəyə təyin edildiyini yazmışdır 1775 . İbn
Kəsir isə öz əsərində sufilərin Dəməşqdə naibü’s-səltənə əmir Cəmaləddin Əfrəmdən Səfiyəddin Urməvini onlar üçün şeyxü’ş-şüyux vəzifəsinə təyin etməsini xahiş etdiklərini və onların bu istəyinin yerinə yetirildiyini qeyd etmişdir 1776
. Yenə İbn Kəsir Dəməşqdə rüfai 1777 təriqətinə mənsub sufilərin naibü’s-səltənəyə İbn Teymiyyə barəsində şikayət edərək onun sufilərin rəqs və səma mərasimlərinə mane olmamasını tələb etdiklərini qeyd etmişdir 1778 . Bu şikayətdən bir müddət sonra isə yuxarıda haqqında danışdığımız elmi diskussiya baş vermiş və Səfiyəddin Urməvi də bu münazirədə aparıcı rol oynamışdı. Əgər ömrünün sonlarına doğru əqidəsini
1771
İBN HƏCƏR, Dürərü’l-Kaminə, C. II, s. 334-335. 1772
SÜBKİ, Təbəqatü’ş-Şafi’iyyə əl-Kübra, C. IX, s. 103. 1773
NUEYMİ, Daris fi Tarixi’l-Mədaris, C. I, s. 97. 1774
BAYRAM, Şeyh Evhaü’d-Din El-Kirmânî ve Menâkıb-Nâmesi, s. 171. Mənaqibnamənin müəllifi, Siracəddin Urməvinin ‚Misirdən Diyari-Ruma (Anadoluya-E. N) gəldiyim vaxt bütün məqsəd və məramım şeyx Əvhədəddinə xidmətlə müşərrəf olmaq idi‛ dediyini qeyd etmşidi. 1775
ƏYNİ, İqdü’l-Cüman, s. 428. 1776
İBN KƏSİR, Bidayə və’n-Nihayə, C. XIV, s. 75. 1777
Rüfaiyyə təriqəti və ya rüfailik-şeyx Əhməd Rüfainin (öl. 1182) davamçıları tərəfindən meydana gətirilmiş sufi təriqəti. Bu təriqətə həmçinin ‚əhmədiyyə‛ və ya ‚əhmədiyyəyi-rüfaiyyə‛ də deyilirdi. İbn Kəsir öz əsərində bu təriqəti məhz belə, yəni ‚əhmədiyyə‛ və ‚əhmədiyyəyi-rüfaiyyə‛ şəklində qeyd etmişdir. 1778
İBN KƏSİR, Bidayə və’n-Nihayə, C. XIV, s. 88-89; SƏFƏDİ, Ə’yanü’l-Əsr, C. IV, s. 501. Yüklə 4,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|