Orta Əsrlərdə Yaşamış azərbaycanli aliMLƏR
Yüklə 4,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əbü’l-Abbas Əhməd ibn Musa ibn Cəvseyn Uşnuhi
- Mənsur ibn Ətiq ibn Mənsur Uşnuhi
- Şeyx Təqiyəddin Əbu’t-Təqi Saleh ibn Muxtar ibn Saleh ibn Əbü’l-Fəvaris Uşnuhi
- Qütbəddin Əbu Muhəmməd Əmiri ibn Bəxtiyar Uşnuhi
- Əbu Nəsr Nueym ibn Əhməd ibn Muhəmməd ibn Əla Varsani
- Əbü’l-Fərəc Əbdülvahid ibn Bəkr ibn Muhəmməd Varsani
mövcuddur və Qahirədə, Misir Milli kitabxanasında saxlanılır. Bu əsərin Türkiyədəki iki əlyazma nüsxəsindən biri Çorum Həsən paşa İHK, digəri isə Konya BYEK-də mühafizə edilir. Konyadakı nüsxəni h. 983-cü ildə (1575) Zeynəddin ibn Ağacan Naxçıvani adlı şəxs istinsəx edilmişdir. Şeyx Əbdüləziz Uşnuhi həmçinin ‚əl-İlhaq‛ və ‚Kifayə fi’l-Fiqh‛ adlı bir əsərlərin də müəllifi idi. İbnü’s-Səlah Şəhrəzuri ölüm tarixini qeyd etməsə də onun Uşnuhda vəfat etdiyini yazmışdır. Ömər Rza alimin h. 550-ci ildə (1155) vəfat etdiyini qeyd etmişdir 1785
. Şeyxü’l-İslam Tacəddin Mahmud ibn Həddad ibn Əbu Bəkr ibn Yusif Uşnuhi Şafi’i məzhəbinə mənsub fəqih və fütuvvət şeyxi idi. XII əsrin əvvəllərində Azərbaycanın Uşnuh şəhərində anadan olmuş və ilk təhsilini vətənində almışdı. Daha sonra Əfqanıstanın Herat şəhərinə getmişdi. Heratda şeyx Şəmsəddin Muhəmməd ibn Əbdülməlik Deyləmi ilə tanış olaraq onun müridi olmuşdu. Şeyx Tacəddin Uşnuhi məşhur fütuvvət şeyxi Şihabəddin Ömər Sührəvərdinin (öl. 1234) yaxın dostlarından idi. Alim ‚Kitab Qayətü’l-İmkan fi Dirayətü’l-Məkan‛ adlı əsərin müəllifi idi. Şeyx Tacəddin Uşnuhi həm də istedadlı şair idi və farsca gözəl şerlər yazırdı. Səid Nəfisi onun ‚Tacinamə‛ adlı şe’rlər kitabının olduğunu qeyd etmişdir. Şeyx Tacəddin Uşnuhi XIII əsrin ikinci yarısında Heratda vəfat etmiş, burada şeyx Məcdəddin Talibinin məzarının yanda dəfn edilmişdi 1786
.
Şafi’i məzhəbinə mənsub mühəddis və fəqih idi. H. 450-ci ildə (1058) anadan olmuşdu. Bağdada köçmüş və burada yaşamışdı. Əbu Sə’d əl-Mütəvəllinin 1787 tələbəsi olmuş, ondan şafi’i fiqhini öyrənmişdi. Əbu Cə’fər Muhəmməd ibn Əhməd əl-Nəccari və Əbü’l-Qənaim əd-Dəqqaq kimi mühəddislərdən hədis dinləmişdi. Əbu Bəkr əl- Mübarək və Əbü’l-Qasım Zakir ibn Kamil əl-Xəffaf kimi alimlər onun tələbəsi olmuş və
1785 ŞƏHRƏZURİ, Təbəqati’l-Füqəhai’ş-Şafi’iyyə, C. I, s. 550; KƏHHALƏ, Mu’cəmü’l-Müəllifin, C. II, s. 164. 1786 NƏFİSİ, Tarixi-Nəzm və Nəsr, C. II, s. 750. 1787 Əbu Sə’d Əbdürrəhman ibn Mə’mun ibn Əli əl-Mütəvəlli (öl. 1085) yaşadığı dövrün tanınmış şafi’i alimlərindən idi. Şeyx Əbu İshaq Şirazinin (öl. 1083) ölümündən sonra Bağdad Nizamiyyə mədrəsəsinin baş müdərrisi, rektoru olmuşdu. ‚Tətimmə‛ onun fiqhə dair qələmə aldığı əsər idi. ondan hədis dinləmişdilər. Əbü’l-Abbas Uşnuhi salehliyi və fəziləti ilə tanınmış alim idi. H. 515-ci ilin zilhiccə ayında (fevral 1122) vəfat etmişdi 1788 .
Mənsur ibn Ətiq ibn Mənsur Uşnuhi Müfəssir idi. Əbu Bəkr Übeydullah ibn Cami, Səid ibn Hüseyn ər-Ravəndi, Əbü’l- Qasım Fəzl ibn Abdullah ibnü’l-Mühib kimi alimlərin tələbəsi olmuşdu. Tarixçi İbn Əsakirin qeydlərindən Mənsur Uşnuhinin Qur’anın təfsirinə dair əsərin müəllifi olduğu anlaşılır. İbn Əsakir onun Qur’ani-Kərimin İsra surəsi 110-cu ayəsini təfsir edərkən Abdullah ibn Abbasın (ا) fikrini əsas götürdüyünü qeyd etmişdi. İbn Abbas (ا) bu ayənin enmə səbəbi haqqında belə demişdi: Bu ayə Allah Rəsulunun (م) (hicrətdən əvvəl, İslamın ilk illərində) Məkkədə əshabı ilə birlikdə gizli namaz qıldığı vaxtlarda nazil olmuşdu. Allah Rəsulu (م) əshabına namaz qıldırıb Qur’an oxuyarkən səsini qaldırırdı. Qüreyş müşrikləri onu eşidəndə Qur’anı, onu endirəni və endiriləni söyürdülər. Bundan sonra bu ayə nazil oldu: ‚(Ey Rəsulum) Namaz qılarkən səsini nə çox qaldır, nə də çox alçalt. Bunun (bu ikisinin) arasında orta bir yol tut!‛ . Allah öz elçisinə ‚namazdakı Qur’an oxunuşlarında, müşriklər eşidib Qur’anı söyməsinlər deyə, səsini çox yüksəltmə, əshabın da sənin Qur’an oxumağını dinləməkdən məhrum olmasınlar deyə səsini çox alçaltma. Bu ikisinin arasında bir yol tut‛ deyə bəyan etdi 1789 .
Şeyx Təqiyəddin Əbu’t-Təqi Saleh ibn Muxtar ibn Saleh ibn Əbü’l-Fəvaris Uşnuhi Mühəddis idi. Şeyx İbn Əbdüddaim, Şəmsəddin Muhəmməd ibnü’l-Kamal Əbdürrəhim və Fəxrəddin Əbü’l-Həsən Əli ibn Əhməd ibnü’l-Buxari kimi dövrün məşhur mühəddislərinin tələbəsi olmuş, onlardan hədis dərsləri almışdı. Muhəmməd ibn Əbdülhadi və İbrahim ibn Xəlildən şafi’i fiqhini öyrənmiş və bu alimlərdən icazət (diplom) almışdı. Şeyx Təqiyəddin Saleh Uşnuhi hədis elminə dair bir sıra əsərlərin
1788
SÜBKİ, Təbəqatü’ş-Şafi’iyyə əl-Kübra, C. VI, s. 35; ƏSNƏVİ, Təbəqatu’ş-Şafi’iyyə, C. I, s. 58; SƏFƏDİ, Vafi bi’l-Vəfayat, C. VIII, s. 129. Səlahəddin Səfədi onun babasının adını ‚Huşeyn‛ kimi qeyd etmişdir. 1789 İBN ƏSAKİR, Mu’cəmü’ş-Şüyux, s. 301-302. Bu ayənin təfsiri üçün bax: TƏBƏRİ, Camiü’l-Bəyan, C. V, s. 326-328; BUXARİ, Səhih, Təfsirü’l-Qur’an, Nr. 27; MÜSLİM, Səhih, əs-Səlat, Nr. 17; TİRMİZİ, Sünən, 48/3146. ( لاٝ يذلاصت هٜعذ لاٝ اٜت دكافذ). müəllifi idi. Onun tələbələri arasından tanınmış mühəddislər çıxmışdı. Alim h. 738-ci ilin cəmaziələvvəl ayında (dekabr 1337) Qahirədə vəfat etmiş və bu şəhərin Qirafə səmtindəki qəbristanda dəfn edilmişdi 1790
.
Mühəddis idi. İraqın Ərbil şəhərində yaşamışdı. Yaşadığı dövrün tanınmış şafi’i alimlərindən biri idi. Abdullah ibn Əhməd ibn Muhəmməd Məvsilidən hədis dinləmişdi. Alim h. 614-cü ilin cəmadiəlaxir ayında (sentyabr 1217) təqribən 70 yaşında vəfat etmişdi 1791 .
Əbu Nəsr Nueym ibn Əhməd ibn Muhəmməd ibn Əla Varsani Mühəddis idi. Fəqih Əbu Bəkr Muhəmməd ibn Həfsuyənin tələbəsi olmuş, ondan hədis dərsləri almışdı. Əbu Nəsr Nueym Varsani h. 345-ci (956) ildə İranın Cürcan şəhərində hədis dərsləri vermişdir 1792 . Ölüm tarixi məlum deyil. Əbü’l-Fərəc Əbdülvahid ibn Bəkr ibn Muhəmməd Varsani Mühəddis idi. Hədis dinləmək üçün çox səyahət etmişdi. Dəməşqdə Cuməh ibnü’l- Qasım, Muhəmməd ibn Abdullah ibn Cə’fər ər-Razi, Yəhya ibn Abdullah əz-Zəccac, Əbu Bəkr Əhməd ibn Abdullah ibn Əbu Dücanə, Əbü’l-Qasım ibn Əbi’l-Əqəb, Muhəmməd ibn Harun ibn Şueyb, Əbu Yə’la Abdullah ibn Əbi Kərimə əs-Səydavi, Əbu Bəkr Muhəmməd ibn Davud əd-Duqqi, Mənsur ibn Əhməd əl-Hərəvi kimi mühəddislərdən hədis dinləmiş və nəql etmişdi. Həmzə ibn Yusif əs-Səhmi, Müzəffər ibn Əhməd əl-Fəqih, Əbü’l-Həsən Əbdülvahid ibn Şah, Əbu Əhməd Əbhəri, Əbu Sə’d əl-Maleyni, Əbu Əbdürrəhman əs-Süləmi, Əbu Muhəmməd Həsən ibn İsmayıl Ğəssani ondan hədis dinləmişdilər. Əbü’l-Fərəc Əbdülvahid Varsani tanınmış mühəddis Əhməd ibn Mənsur Şirazinin yaxın dostu idi.
1790 İBN RAFİ’, əl-Vəfayat, s. 10. 1791 SÜBKİ, Təbəqatü’ş-Şafi’iyyə əl-Kübra, C. VIII, s.70. 1792 SƏM’ANİ, Kitabü’l-Ənsab, C. IV, s.467. Yüklə 4,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|