25
3-MAVZU. PROFESSIONAL ETIKANING KATEGORIYALARI
Etika kategoriyalari jamiyat va uning a’zolarining axloqiy, ya’ni ma’naviy
boyligini o‘zida to‘liq ifoda qiladigan tushunchalar majmuiga aytiladi. Kategoriya
grekcha «kategoria» so‘zidan olingan bo‘lib, etikaning asosiy tushunchalari
hisoblanadi, axloqning muhim tomonlarini hamda elementlarini o‘zida
ifoda
qiladi
5
.Demak, etika kategoriyalari jamiyat farovonligiga va uning a’zolarining
ma’naviy madaniyati bilan bog‘liq bo‘ladi. Kategoriyalar tabiatda ob’yektiv mavjud
bo‘lib, jamiyatning rivojlanishi va odamlar madaniy hamda ma’rifiy saviyasining
oshib borishi bilan ularning
jamiyat uchun ahamiyati oshib, mazmuni esa
chuqurlashib boradi. Kategoriyalarning zaruriyligining va mazmunining jamiyat
tomonidan anglanishi ma’naviy hamda ma’rifiy tarbiyaviy
ishlar bilan bevosita
bog‘liq.
Burch.
Shuni alohida ta’kidlash zarurki, kasb etikasida burch asosiy tushuncha
hisoblanadi. Chunki, burch, mohiyatan, jamiyat, davlat
va shahslarga nisbatan
muayyan individdagi munosabat, ular oldidagi majburiyat. U vijdon, e’tiqod,
mas’uliyat kabi tushunchalar bilan mustahkam bog‘liq. Umuman, hayotda insonning
har bir hatti-harakati zamirida burch tushunchasi - burchga
sadoqat yoki xiyonat
yotadi.
«Burch - ado etilishi, bajarilishi majburiy bo‘lgan vazifa, majburiyatdir».
Demak, burch - qilinishi shart bo‘lgan ish, vazifa. Burch - biror hatti-harakat uchun
javobgarlik hissidir. Avvalo, bu tushunchalar axloqiy va shu bilan birga huquqiy
tushuncha hamdir. Axloqiy nuqtai nazardan qaraganda
burch ijtimoiy-insoniy
vazifalarni bajarishda keng namoyon bo‘ladi. Burch eng avvalo oilaviy –
munosabatlarda mujassamlashadi. Ota-onalik burchi. Siyosiy va huquqiy burch,
Vatan oldidagi burch Shular jumlasidandir. Davlat, jamiyat va xalq oldidagi burch
aytish joiz bo‘lsa har bir inson-fuqaro hayot mazmun-maqsadi bo‘lishi kerak.
Bugungi kunda Vatan oldidagi burch millat oldidagi
burch bilan chambarchas
bog‘lanib ketadi.
Vatan oldidagi burch haqida O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasida
shunday deyilgan:
Dostları ilə paylaş: 
