Ortiqova dilbar ortiqovna obidjanova feruza abdullayevna masharipova gularam kamilovna
Yüklə 2,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
TAQRIZCHILAR: F.f.n., B.Isroilov – “ Ijtimoiy fanlar” kafedrasi mudiri, dotsent S.f.d. M.Bekmurodov – O’zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Davlat boshqaruvi akademiyasi “Boshqaruv sotsiologiyasi va psixologiyasi” kafedrasi mudiri, professor Mazkur o‘quv darslik Toshkent to‘qimachilik va yengil sanoat instituti Uslubiy kengashida ko‘rib chiqildi va nashrga tavsiya etildi. KBK 87-75 (O’zb) M-96 ISBN-978-9943-5257-3-3 © L.A. Muhammadjonova, D.O.Ortiqova, F.A.Obidjanova, G.K.Masharipova. “Professional etika va etiket” o’quv darsligi. “Adabiyot uchqunlari” nashriyoti - T., 2018 y. 3 KIRISH Globallashuv asri kishisining jamiyat bilan bo‘lgan munosabatlaridagi har qanday faoliyatiga beriladigan baho avvalambor, uning tashqi jihatlariga e’tibordan boshlanadi, ya’ni har bir kadrni malakali mutaxassis bo‘lib yyetishishda axloqiy madaniyat hamda turmush estetikasi borasidagi nazariy hamda amaliy ko‘nikmalarlarni egallashi lozim ekanligi bizda sir emas. Shu sababli ham etiketning insonda qat’iy odob qoidalarining go‘zal hatti-harakatlar bilan uyg‘unlashtiruvchi sohalardan biridir. Zero, kishilarning o‘zaro munosabati agar u ijobiy tus olsa, jamiyat va shahs ravnaqi uchun muvaffaqiyatli kechadi. Ma’lumki, estetik va axloqiy madaniyat kishilik jamiyatining tarkibiy qismi hisoblanadi. Uning asosini jamiyatda inson o‘zini qanday tutishi kerakligini belgilab beruvchi axloqiy me’yorlar tashkil etadi. “E tiket ” atamasi dastlab Fransiyada Lyudovik XIV davrida paydo bo‘lib, O‘rta asrlarda Yevropada nafaqat madaniyat belgisi, balki kiborlar (aristokrat) va oqsuyaklarni oddiy xalqdan ajratib turuvchi odob qoidalari sifatida xizmat qilgan. Biroq, dastlab olmon mumtoz falsafasining namoyondalari, keyinroq esa ruhiy tahlil axloqShunoslari bu kabi “odob qoidalari” inson erkinligi va ruhiy salomatligi uchun zararli ekanligini ta’kidlaydilar. Chunkio‘ta sertakalluflik, faqatgina jamiyat oldidagi obro‘si uchun qilinadigan yuzaki odoblar ikkiyuzlamachilik sifatida mulozamatni me’yordan chiqargan va uni qabul qilgan insonga ham ruhiy jihatdan aksil ta’sir ko‘rsatadi, deydilar. Bunday fikrlar bugungi kunga kelib etiket yoki zamonaviy odob qoidalariga nisbatan bir tomonlama yondaShuv ekanligi tushunib yetilmoqda. Ma’lumki, xalqimiz azal-azaldan odob qoidalarini o‘rganish, o‘zlashtirish va unga amal qilishni komillikka yyetishishning muhim yo‘li sifatida e’tirof etadi. Shuning uchun axloq, axloq ilmi, muomala madaniyati va go‘zal turmush tarzini shakllantirish masalalariga jiddiy e’tibor berib kelganlar. Ayniqsa, bugungi globallaShuv va axborotlaShuv davriga kelib insonlararo axloqiy munosabatlar tizimi yangi ko‘rinish oldi. Endilikda odamlarda turmush tarzini go‘zallashtirishga ehtiyoj tobora ortib bormoqda. Taraqqiyot qanchalik tezkor bo‘lmasin, hozirda muloyim tabassum, iliq qo‘l olishish, chin yurakdan olib borilgan suhbatning ilgaridan ham ko‘proq qadri oshmoqda. Madaniy muomala - bu oila baxti, hayot go‘zalligi va ilhombaxsh mehnat garovidir. Aytilishicha, «qilish oson bo‘lgan, lekin yuqori baholanadigan narsa - muloyim iliq muomaladir». Muloyim, iliq so‘z kishiga najot, tetiklik bersa, qo‘pol so‘z esa kishini izdan chiqaradi. Albatta, muloyim muomala, sof qalb, chiroyli xulq-atvorni o‘rganib bo‘lmaydi. Ichki madaniyatni rivojlantirish yuksak insoniy sifatlarni shakllantiruvchi tarbiyaviy ishlar 4 majmuasidan o‘rin olishi kerak Insonning xulq-atvori uning ko‘zgusi, - deyiladi. Shunday ekan, kishining har bir ishida qalbining go‘zalligi, sof tuyg‘ulari, yuksak g‘oyasi va madaniyati ko‘rinib turishi lozim. Shuningdek, har bir soha egasi professional etiketga ega bo‘lishi zarur. Axloq - inson va jamiyat o‘rtasidagi ob’yektiv aloqadorlik tufayli kelib chiqadigan, Shahsiy va umumiy manfaatlarni muvofiqlashtirib turish asosida har bir Shahsning hayoti va faoliyatini boshqaradigan, tartibga soladigan muayyan xulq- atvor, odob, hatti-harakat normalarning majmuidir. “Axloq normalari iborasi odatda oldindan so‘z, yaxshi yoki yomon, ijtimoiy jihatdan ko‘rsatilgan xulq-atvor, har bir madaniyat uchun turli xulq-atvorlar yig‘indisini tashqil etadi” 1 . Yüklə 2,49 Mb. Dostları ilə paylaş:
|